2024-03-29T00:52:11Z
https://jalc.sbu.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=14346
پژوهشنامه نقد ادب عربی
2588-6835
2588-6835
1389
1
1
مبانی زیباییشناسی متن در زبان عربی
حمیدرضا
میرحاجی
متن به عنوان ابزاری در جهت انتقال مفاهیم و معانی میبایست از ساختار و چارچوبی برخوردار باشد که اولاً بتواند در برگیرندة تمامی مقصود صاحب کلام باشد و ثانیاً وظیفة انتقال معنی را به مخاطب به نحو احسن انجام دهد. بهراستی متن باید دارای چه ویژگیهایی باشد که در این فرایند گیرندگی و فرستندگی از صفت زیبایی برخوردار شود؟ در میان ادبای قدیم صفت زیبایی با موضوعات زبانی ارتباط بیشتری داشت. مسائل زبانی از قبیل لفظ و ساختار و نظام حاکم بر جمله بیشترین تأثیر را در زیبایی متن داشتند. در ادبیات مدرن نقش زبان تضعیف شده و این نقش به گیرنده انتقال پیدا کردهاست. البته این نکته را نمیبایست از نظر دور بداریم که نوع نگاه ما به زیبایی متن برخاسته از جهانبینی و مبانی نظری ما است. باید بپذیریم که زیبایی در فصاحت و بلاغت جمله خلاصه نمیشود. وظیفة متن پرواز دادن مخاطب و کشاندن او به جهان حقیقت است!
زیباییشناسی
ادبیات کلاسیک
ادبیات مدرن
زبان عربی
مخاطب
نظم
2011
02
20
https://jalc.sbu.ac.ir/article_98179_1455ef4902fdd6bc056c68659ab629ac.pdf
پژوهشنامه نقد ادب عربی
2588-6835
2588-6835
1389
1
1
بررسی و نقد ساختار و محتوای شعر سپید عربی
عبدالعلی
فیض الله زاده
علی
عدالتی نسب
ادبیات عربی با سابقة درخشان و کهن خود نماد فرهنگ عظیمی است که در تعامل با سایر ملل، بر آنها تأثیر گذاشته و از آنها تأثیر پذیرفتهاست. شعر عربی با تأثیرپذیری از غرب و بر اساس سنت تطور، فراز و نشیبهای زیادی به خود دید و مراحل مختلفی را طی نمود. این امر باعث خروج از سبک سنتی سرودن شعر و طغیان علیه دو عنصر اساسی شعر کلاسیک یعنی وزن و قافیه شد. قصیدة عروضی خلیل پس از طی مسیری طولانی به شعر نو متصل شد که نخستین جرقههای آن با موشحات زدهشد و بعد از آن شعر آزاد و نهایتاً شعر سپید، نماد کامل عصیان و تمرد از سبک شعری قدیم با کنار گذاشتن وزن، قافیه و موسیقی خارجی و پناه بردن به موسیقی درونی شکل گرفت. این قصیده دارای فقراتی کوتاه و عاری از وزن و قافیه و موسیقی خارجی است و دو عنصر اصلی آن نبر(تن صدا) و ایقاع (آهنگ) است. شعر سپید از لحاظ میزان تأثیرپذیری از غرب و میزان تأثیر آن بر عرصة ادبیات عرب در دو حوزة شعر و نثر، و بررسی وجوه اختلاف آن با سایر گونههای شعری جدید حائز اهمیت است. در این پژوهش شعر سپید از لحاظ شکل، ساختار و محتوا با تکیه بر اشعار شاعران این گونة شعری بررسی میشود، وجوه اختلاف آن با شعر قدیم و گونههای شعری جدید و نقدهایی که بر آن وارد می شود، نیز بیان میگردد.
شعر سپید
پیدایش
تحولات
شکل
محتوا
نقد
2011
02
20
https://jalc.sbu.ac.ir/article_98180_e7fd6b70586d896f6a95ad7c672bd9f4.pdf
پژوهشنامه نقد ادب عربی
2588-6835
2588-6835
1389
1
1
جلوههای پایداری در برخی آثار سحر خلیفه
صلاحالدین
عبدی
نسرین
عباسی
ادبیات پایداری نوعی از ادبیات متعهد است که از طرف پیشروان فکری جامعه بهوجود میآید در برابر تهدیداتی که حیات مادی و معنوی را به خطر میاندازد. این گونة ادبی با زبانی صریح بیان میشود و با توجه به شرایط و مقتضیات هر دورة تاریخی، جلوه و نحوة بروز و ظهور آن میتواند متفاوت با دورة دیگر باشد. ادب مقاومت فلسطین یکی از پرشورترین و دردآلودترین ادبیات مقاومت جهان است. سحر خلیفه از نویسندگان مشهور مکتب واقعگراست که در میان فریادها و صفیر گلولهها بهزیبایی، مصائب و مشکلات جامعة فلسطینی را بیان میکند. وطن-پرستی، ایجاد امید، توجه به فرهنگ بومی، دعوت به بیداری زن، از مهمترین مضامین پایداری در رمانهای وی میباشد. او مشارکت زن را جزء جدایی ناپذیر از مسئلة مقاومت می-داند. این پژوهش به شیوة تحلیلمحتوا به بررسی مضامین پایداری در دو رمان الصبار و عباد الشمس میپردازد.
ادبیات پایداری
فلسطین
رمان معاصر
سحر خلیفه
2011
02
20
https://jalc.sbu.ac.ir/article_98181_02fbd8cdf5db5fd598eadcebb2f6c7a3.pdf
پژوهشنامه نقد ادب عربی
2588-6835
2588-6835
1389
1
1
زیباییشناسی رنگ آبیدر اشعار عبدالوهاب البیاتی
طیبه
طیبه سیفی
رنگها از آغاز زندگی بشر تا به امروز در زندگی او حضور فعال داشته و نقشهای گوناگونی را ایفا کردهاند. رنگها علاوه بر تأثیرگذاری در زندگی فردی و اجتماعی انسان، گاه موجب بروز خلاقیتها و استعدادهای نهفته در انسان شدهاست. حضور رنگها در آثار هنرمندان در کنار زیبایی اثر بر تأثیر آن بر مخاطب میافزاید؛ لذا شاعران با آگاهی از تأثیرات رنگها، به آنها توجه خاصی کرده و از دیرباز آثارشان را به رنگها و ترکیبهای رنگین مزین کردهاند. شاعران معاصر نیز در نگاه به رنگها گاه به تأثیر و زیبایی بصریشان و گاه به تأثیر احساسی آنها اهتمام ورزیدهاند؛ آنها به معانی سمبلیک رنگها نیز توجه کردند تا از این طریق حقایق ذهنی خویش را به شکل سمبل یا نماد نشان دهند. بیاتی از جمله شاعرانی است که نگاهش به رنگها، بهویژه آبی، از زیبایی بصری و حالات احساسی و گاه معانی سمبلیک آن متأثر است؛ لذا در مقالة حاضر تلاش شده تا با توجه به نوع نگاه شاعر به رنگ آبی و معانی و دلالتهای مختلف این رنگ، جنبههای زیباییشناختیاش در اشعار او کشف و معرفی شود. بررسی آماری رنگ آبی و تحلیل آنها در اشعار بیاتی بیانگر این است که این رنگ، نه تنها رنگ محبوب بیاتی است؛ بلکه در اشعارش فقط در معانی مثبت بهکار رفتهاست. و علاوه بر معانی وضعی این رنگ، معانی سمبلیک آنها نیز در آثار این شاعر جایگاه ویژهای را به خود اختصاص دادهاست، ضمن اینکه آبی در اشعار او هم بر معانی نمادین رایج در اشعار دیگر شاعران، و هم بر معانی نمادین جدیدی دلالت دارد.
زیباییشناسی
شعر معاصر
تصویر شعری
رنگ آبی
عبدالوهاب بیاتی
2011
02
20
https://jalc.sbu.ac.ir/article_98182_5d87c7c6d06f4c27a5cbe0eaf7cb58f7.pdf
پژوهشنامه نقد ادب عربی
2588-6835
2588-6835
1389
1
1
منابع عربی در تبیین فرهنگ و ادب فارسی
وحید
سبزیانپور
هدف ما در این مقاله ترسیم نقش مهم منابع عربی در شرح و تفسیر متون ادب فارسی و تبیین مبانی فرهنگ ایرانی است زیرا بسیاری حقایق مربوط به فرهنگ و ادب ایرانزمین در لایههای ستبر متون عربی مدفون شده و محققان ما توجه کمتر بدان دارند. این در حالی است که در شرح متون ادب فارسی، استناد به متون عربی به گونهای صورت میگیرد که نه تنها نقشی در تبیین سرچشمههای فکری ایرانیان ندارد بلکه موجب کج فهمی و تفسیر نادرست ادب فارسی میشود زیرا بسیاری از مضامین ادب فارسی را بدون اشاره به پیشینة ایرانی آنها به منابع عربی ارجاع میدهند. عبدالحسین زرین کوب، حدود 60 مضمون از گلستان سعدی را با آثار ادبی قبل از سعدی مقایسه کرده و در متون ادب فارسی، عربی و دینی شواهدی از تأثیرپذیری سعدی ارائه کردهاست. در این میان فقط به پیشینة ایرانی دو مورد از شصت مورد مذکور اشاره کردهاست؛ درحالیکه بنا به ادعای این مقاله، لایههای فکری و فرهنگی ایرانیان باستان، در گلستان سعدی به قدری محکم و استوار است که با استناد به منابع عربی، دست کم 27 مورد از این 60 عنوان را در ذهن و زبان نیاکان باستانی ما میتوان پیدا کرد.
اهمیت ادب عربی
نقد ادبی
عبدالحسین زرین کوب
گلستان سعدی
پندهای ایرانی
نه شرقی نه غربی
دفتر ایام
2011
02
20
https://jalc.sbu.ac.ir/article_98183_80ca6b3610bde45009926e200d4ead6a.pdf
پژوهشنامه نقد ادب عربی
2588-6835
2588-6835
1389
1
1
بررسی تطور ساختاری دو قصیدة جاهلی و اسلامی از حسان بن ثابت با نظر به مکتب ساختارگرایی
غلامعباس
رضایی
ابوبکر
محمودی
حسان بن ثابت انصاری از جمله شاعران مخضرمی است که اشعار زیادی در دورة جاهلی و اسلامی از وی به یادگار ماندهاست. اشعار هر دو دوره از زندگانی شاعر دارای شاخصها و مشخصههایی است که هر دو دوره از اطوار شعری شاعر را از یکدیگر متمایز میکند. نگارندگان در این مقاله دو قصیدة جاهلی و اسلامی از شاعر را بر پایة مکتب ساختارگرایی مورد بررسی قرار دادهاند، و ثابت کردهاند که قصیدة جاهلی شاعر از نظر اسالیب هنری و زیباشناختی در مقایسه با قصیدة اسلامی وی در مرتبة بالاتری قرار دارد. مقایسة بین این دو قصیده، بدون هرگونه پیش داوری قبلی انجام گرفته و بیشتر نظر به خود قصاید بودهاست. با توجه به مقایسة فوق و چند مقایسة دیگر بین اشعار جاهلی و اسلامی حسان میتوان گفت که عموم قصاید جاهلی حسان از منظر ساختاری و مسایل زیباشناختی در مرتبة بالاتری از قصاید اسلامی وی قرار دارند. بررسی ساختاری اشعار هر دو دوره از زندگانی حسان، در سه سطح آوایی( ایقاعی- صرفی)، دلالی (واژگانی- جانشینی) و نحوی ( همنشینی- ترکیبی) صورت پذیرفتهاست. عموم قصاید جاهلی شاعر از منظر آوایی و دلالی در مرتبة بالاتری قرار دارند، و از نظر ادبی شاعرانهتر و هنرمندانهتر هستند زیرا میزان بهرهگیری شاعر از مسایل هنری و زیباشناختنی بیشترو ملموستر بوده و این امری است که حتی توجه ناقدان قدیمی مانند اصمعی و ابن سلام و دیگران را به خود جلب کردهاست، اما از منظر نحوی یا همنشینی بین قصاید این دو برهه اختلاف بینی مشهود نیست، زیرا تغییرات نحوی زمانبر بوده و به سادگی در حیطة زبانی رخ نمیدهد.
حسان
تطور
ساختار
ساختارگرایی
قصیدة اسلامی
قصیدة جاهلی
2011
02
20
https://jalc.sbu.ac.ir/article_98184_b91f57f5c777c6014513e620451e77af.pdf
پژوهشنامه نقد ادب عربی
2588-6835
2588-6835
1389
1
1
واکاوی مفهوم شعر با نظر به دیدگاه حازم القرطاجنی
سید محمد باقر
حسینی
احمدرضا
حیدریان شهری
تعریف دقیق شعر و بیان چیستی و ماهیت آن با وجود تمام تلاشهایی که تا کنون در این باره صورت گرفته، هنوز به نتیجهای قطعی و مسلّم نرسیدهاست؛ از افلاطون و ارسطو گرفته تا فلاسفه، ناقدان و ادیبان پس از آنان هر یک به نحوی کوشیدهاند تا تعریفی جامع از شعر به دست دهند؛ شاعران، ادیبان و ناقدان گوناگون، دربارة خاستگاه شعر و ماهیت آن، هدف شعر، زبان و تصویر شعر، کارکرد شعر و عوامل مؤثر در سرودن آن، خیالانگیز بودن یا نبودن آن و کاذب یا صادق بودنش، دیدگاههای گوناگونی را ارائه کردهاند که هر یک جای بحث و بررسی دارد. نگارندگان در این جستار خواهند کوشید تا در آغاز پس از معرفی شعر در بستر بافتهای گوناگون تاریخی، فلسفی و ادبی که آن را فرا گرفته است، چکیدهای از آراء تنی چند از صاحبنظران و ناقدان غربی -نظر به اینکه در وضع و تدوین اصول و قوانین شعر، پیشگام بودند و پس از آن نیز، تأثیری غیرقابل انکار بر رخدادهای این حوزه داشتند- را ارائه نمایند و پس از آن دیدگاه ناقدان، ادبیان و فیلسوفان برجستة عربی را دربارة شعر بیان نمایند و در ادامه پس از گذری کوتاه به زندگی حازم القرطاجنی به بیان چیستی و ماهیت شعر، منشأ و خاستگاه شعر، کارکرد شعر و تصویر شعری با تکیه بر دیدگاه او بپردازند و آراء و نظریات او را در باب شعر مورد واکاوی قرار دهند
شعر
تصویر شعری
خیال
حازم القرطاجنی
2011
02
20
https://jalc.sbu.ac.ir/article_98185_f8d8c711b142646c5d467e2c52053ce6.pdf
پژوهشنامه نقد ادب عربی
2588-6835
2588-6835
1389
1
1
روابط بینامتنی نهجالبلاغه با آثار امینالریحانی
ابوالحسن
امین مقدسی
حسن
خلف
سعدالله
همایونی حسن
براساس نظریة بینامتنیت هر متنی متشکل از عناصری است که ساختة ذهن نویسنده و نگارندگان دیگری -است که مستقیم و غیرمستقیم در آن متن دخالت دارند. از سوی دیگر ارائة تحلیل درستی از سیر تطور ادبیات عربی بدون توجه به فرهنگ گذشتة عربی امکانپذیر نیست. در این جهت امین الریحانی که بیشک یکی از شخصیتهای مؤثر در نهضت ادبی معاصر بهخصوص در حوزة ادب مهجر و قصیدةالنثر است، مورد تحلیل قرار گرفتهاست. تأثیرپذیری امینالریحانی از نهجالبلاغه در نوشتههای او به چشم میخورد، نمونههای این تأثیرپذیری در این مقاله مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.
امینالریحانی
نهج البلاغه
بینامتنیت
2011
02
20
https://jalc.sbu.ac.ir/article_98186_41f8108ecd6df9d55c1c595e83201f58.pdf