ORIGINAL_ARTICLE
بررسی زیباییشناسی قصیدۀ «العام السادس عشر» أحمد عبد المعطی حجازی از منظر نقد فرمالیستی
فرمالیسم یا مکتب صورتگرایی از مکاتب نقدی است که بدون توجّه به عوامل مختلف تأثیرگذار در متن ادبی مانند پدیدههای سیاسی و اجتماعی به نقد شکلی بیرونی اثر ادبی میپردازد.شعر معاصر بهدلیل داشتن ویژگیهای شکلی خاص و بارز از مهمترین متون ادبی است که توجه صورتگرایان را به خود جلب کرده است. از آنجا که در شعر معاصر عربی از عناصر و تکنیکهای نوین شکلی استفاده شده، میتوان در نقد زیباییشناسی این نوع شعر از نظریه مکتب صورتگرایی استفاده کرد. احمد عبدالمعطی حجازی، شاعر معاصر مصری از شاعرانی است که شعرش از جنبههای شکلی و زبانی ظرفیت بالایی برای نقد فرمالیستی دارد.قصیده ی « العام السادس عشر» بهعنوان یکی از قصائد حجازی، دارای بیشترین عناصر شکلی است؛ از اینرو جستار حاضر میکوشد؛ با روش توصیفی- تحلیلی و با استناد به نظریۀ مکتب صورتگرایی به نقد و بررسی زیباییشناسانهی این قصیده بپردازد. یافتههای پژوهش نشان میدهد، شاعر در این قصیده با استفاده از عناصر شکلی مثل هنجارگریزی (واژگانی، نحوی، نوشتاری)، موسیقی و عنصر مسلط بهخوبی توانسته است از تکنیکها و عناصر شکلی برای زیبایی آفرینی در شعرش استفاده کند
https://jalc.sbu.ac.ir/article_98229_90dafc51821b8f60fad94d8c15d9ca18.pdf
2015-01-21
شعر معاصر عربی
نقد فرمالیستی
احمد عبد المعطی حجازی
«العام السادس عشر»
حسین
ابویسانی
ho.abavisani@yahoo.com
1
دانشیار دانشگاه خوارزمی
AUTHOR
سجاد
اسماعیلی
sajad.esmaeli@madares.ac.ir
2
دکتری دانشگاه تربیت مدرس تهران
LEAD_AUTHOR
- احمدی، بابک، (1372)، ساختار و تاویل متن، تهران: نشر مرکز.
1
- اسکولز، رابرت، (1379)، درآمدی بر ساختارگرایی در ادبیات، ترجمه فرزانه طاهری، تهران: نشر آگه.
2
- اسماعیل، عزّ الدین، (بی.تا)، الشعر العربی المعاصر، قضایاه وظواهره الفنیة والمعنویة، بیروت: دار الثقافة.
3
- أنیس، ابراهیم، (1971)، الأصوات اللغویة، مصر: مکتبة الأنجلو المصریة.
4
- بخوش، علی، (2011)، إستراتیجیة التلقّی فی ضوء النظریة الشکلانیة، سکرة: کلیة الآداب و العلوم الإنسانیة و الإجتماعیة، جامعة محمد خیضر بسکرة.
5
- بشر، کمال، (1971)، دراسات فی علم اللغة، مصر: دار المعارف.
6
- پاینده، حسین، (1369)، «مبانی فرمالیسم در نقد ادبی»، کیهان فرهنگی، سال هفتم، ش 3.
7
- تودوروف، تزفیتیان. (1990)، الشعریة، ترجمة شکری المبخوت و رجاء سلامة، المربد: دار توبقال.
8
- جحا، میشال خلیل، (1999)، أعلام الشعر العربی الحدیث من أحمد شوقی إلی محمود درویش، بیروت: دار العودة.
9
- الخطیب، ابراهیم، (1982)، نصوص الشکلانیین الروس، بیروت: مؤسسة الأبحاث العربیة.
10
- الخطیب، إبراهیم، (بیتا)، نظریة المنهج الشکلی، نصوص الشکلانیین الروس، بیروت: الشرکة المغربیة للناشرین المتحدین.
11
- داد، سیما، (1378)، فرهنگ اصطلاحات ادبی، تهران: مروارید.
12
- راضی جعفر، محمد، (1999)، الاغتراب فی الشعر العراقی المعاصر مرحلة الروّاد، دمشق: اتحاد الکتاب العرب.
13
- سلدن، رامان، (1372)، راهنمای نظریه ادبی معاصر، ترجمه عباس مخبر، تهران: طرح نو.
14
- شامی، یحیی، (1999)، موسوعة شعراء العرب، بیروت: دار الفکر العربی.
15
- شفیعی کدکنی، محمد رضا، (1380)، ادوار شعر فارسی از مشروطیت تا سقوط سلطنت، تهران: نشر سخن.
16
- ــــــــــ ، (1358)، موسیقی شعر، تهران: نشر توس.
17
- شوشه، فاروق، (1996)، «قصیده حجازی»، حجلةالفصول، المجلد 15، العدد 3.
18
- صفوی، کورش، (1383)، از زبانشناسی به ادبیات، تهران: انتشارات سوره مهر.
19
- عبید، محمد صابر، (2001)، القصیدة العربیة الحدیثة بین البنیة الدلالیة والإیقاعیة، دمشق: منشورات اتحاد کتاب العرب.
20
- عشری زاید، علی، (2008)، عن بناء القصیدة العربیة الحدیثة، القاهرة: مکتبة الآداب.
21
- عکاشة، شایف، (1994)، نظریة الأدب فی النقد الجمالی و البنیوی فی الوطن العربی، الجزائر: دیوان المطبوعات الجامعیة.
22
- فاضل، جهاد، (1984)، قضایا الشعر الحدیث، بیروت: دار الشروق.
23
- قصاب، ولید، (2009)، مناهج النقد الأدبی الحدیث، رؤیة إسلامیة، دمشق: دار الفکر.
24
- میرسکی، دیمیتزی، (1378)، تاریخ ادبیات روسیه؛ ترجمه ابراهیم یونسی، تهران: انتشارات امیرکبیر.
25
- نادییه، جان ایف، (1994)، النقد الأدبی فی القرن العشرین، ترجمة منذر عیاشی، حلب: دار الحاسوب للطباعة.
26
- الیسوعی، روبرت ب کامبل، (1196)، اعلام الأدب العربی المعاصر، بیروت: مرکز الدراسات للعالم العربی المعاصر.
27
- Leech, G.N; (1969), Linguistic Guide to English Poetry, Newyork, Longman.
28
- Erlich, V; Russian formalism, history-doctrine; Yale University.
29
ORIGINAL_ARTICLE
تحلیل و بررسی سوره «ضحی» با تکیه بر نقد فرمالیسم
در این مقاله با بهره گیری از نظریه فرمالیست هایی چون ویکتور شکلوفسکی و رومن یاکوبسن به تحلیل و بررسی زیباشناختی سورۀ «ضحی» پرداخته ایم. بنا به باور فرمالیست ها، این شکل است که درون مایه متن ادبی را تشکیل می دهد. در این جستار ویژگی های دستوری، واژگانی، صور بیانی، موسیقی و آوایی سورۀ «ضحی» را با توجه به درون مایه آن، تحلیل و بررسی کرده ایم و به ساختار مضمونی ژرفی رسیده ایم، که شاید جز از رهگذر نقد فرمالیسم میسر نباشد. این سوره در مقام بشارت نازل شده، شخص مورد خطاب خود پیامبر گرامی اسلام است؛ ازاین رو از تصویرهایی سرشار از نرمش، دلسوزی، لطف، صفا، محبت بهرمند است.بررسی صورتگرایانه سوره «ضحی» نشان می دهد که واژه های دقیق و گزینش شده همراه با فصاحت و بلاغت بالا، تناسب آوای حروف کلمات، تناسب معنوی کلمات و جملات با یکدیگر و موسیقی خارق العاده و اعجاز آمیز هم سو با محتوای این سوره چنان در هم تنیده و به هم پیوسته که هیچ گاه نمی توان آنها را از جایگاه خود تغییر داد و قابل تفکیک دانست
https://jalc.sbu.ac.ir/article_98230_ebcb6c47e3d238c00ff8fc2b385c7d9f.pdf
2015-01-21
ضحی
فرمالیسم
رستاخیز واژه
آشنایی زدایی
موسیقی
محمد
خاقانی
mohammadkhaghani@yahoo.com
1
استاد دانشگاه اصفهان
LEAD_AUTHOR
محسن
غلامحسین کهوری
2
دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه اصفهان
AUTHOR
- قرآن کریم، (1376)، ترجمه بهاء الدین خرمشاهی، تهران: انتشارات نیلوفر.
1
- ابن سیده المرسی، ابوالحسن، (2000)، المحکم والمحیط الأعظم، بیروت: دارالکتب العلمیه.
2
- ابن منظور، محمد بن مکرم بن علی، (1414 ﻫ)، لسان العرب، بیروت: دار صادر.
3
- احمدی، بابک، (1370)، ساختار و تأویل متن، تهران: نشر مرکز.
4
- اسکولز، رابرت، (1383)، ساختارگرایی در ادبیات، ترجمه فرزانه طاهری، تهران: انتشارات آگاه.
5
- امامی، محمد جعفر، (1385)، شأن نزول آیات قرآن، قم: ناشر مدرسة الامام علی بن ابی طالب.
6
- پاینده، حسین، (1382)، گفتمان نقد، تهران: نشر روزگار.
7
- ـــــــ، (1369)، «تبلور مضمون شعر در شکل آن؛ نگاهی به شعر دریا سروده شفیعی کدکنی»، نشریه هنر و معماری کلک، بهمن و اسفند، ش 11 و 12، صص 134-137.
8
- راغب الأصفهانی، أبو القاسم، (1412 ﻫ)، المفردات فی غریب القرآن، محقق صفوان الداودی، بیروت: دار القلم.
9
- زمخشری جار الله، أبو القاسم، (1998)، أساس البلاغة، بیروت: دار الکتب العلمیة.
10
- ــــــــــــ، (1407 ﻫ)، الکشاف، بیروت: دار الکتاب العربی.
11
- زوزنی، عبدالله الحسن، (2006)، شرح معلقات سبع، تهران، موسسه الصادق للطباعة و النشر.
12
- صفوی، کورش، (1373)، از زبانشناسی به ادبیات: نظم، تهران: نشر چشمه.
13
- شفیعی کدکنی، محمدرضا، (1368)، موسیقی شعر، تهران: انتشارات آگاه.
14
- شمیسا، سیروس، (1385)، نقد ادبی، تهران: نشر میترا.
15
- شوالیه، ژان؛ گربران، آلن، (1384). فرهنگ نمادها؛ اساطیر، رؤیاها، ایماء و اشاره، أشکال و قوالب، چهرهها، رنگها، أعداد. مترجم: فضایلی سودابه، تهران: انتشارات جیحون.
16
- عباس، محمد، (1387)، عبدالقاهر جرجانی و دیدگاههای نوین در نقد ادبی، مترجم: مریم مشرّف، تهران: نشر اندیشه.
17
- عسکری، أبو هلال، (1973)، الفروق فی اللغه، بیروت: منشورات دار الآفاق الجدیدة.
18
- علوی مقدم، مهیار، (1377)، نظریههای نقد ادبی معاصر(صورتگرایی و ساختارگرایی)، تهران: انتشارات سمت.
19
- قاسمیپور، قدرت و رضایی، محمود، (1389)، «تحلیل فرمالیستی پیرنگ در داستانهای کوتاه معاصر فارسی»، مجلۀ ادب پژوهی، ش 13، صص 61-83.
20
- محمدی، دانش و زارع، مرتضی و روشنفکر، کبری، (1388)، «تحلیل و بررسی قصیده "قصة الرجل الغامض" از سمیح قاسم با تکیه بر نظریه مکتب فرمالیسم»، ارائه شده در همایش ملی ادبیات مقاومت در لبنان، دانشگاه گیلان.
21
- مصطفی، ابراهیم و الزیات، احمد حسن و دیگران، (2004)، معجم الوسیط، قاهره: مکتبة الشروق الدولیة.
22
- مکاریک، ایرنا ریما، (1384)، دانشنامه نظریههای ادبی معاصر، مترجم: مهران مهاجر، تهران: انتشارات آگاه.
23
- ویلانت، رتراود، (1383)، «جریانشناسی تفاسیر قرآن در دورۀ معاصر»، مترجم مهرداد عباسی، نشریۀ آینۀ پژوهش، ش 86، صص 130-145.
24
- هاشمی، احمد، (1386)، جواهر البلاغه، قم: انتشارات دارالفکر.
25
ORIGINAL_ARTICLE
بازخوانی قاعدة بلاغی «تقدیم ما حقّه التأخیر یفید الحصر»
یکی از مهمترین قاعدههای بلاغت عربی، قاعدهای است که از آن با عنوان «تقدیم ما حقّه التأخیر یفید الحصر» یاد میشود. بر پایة این قاعده، چنانچه واژهای در یک جمله از مکان «ب» به مکان «الف» نقل داده شود، در سیاق حصر قرار گرفته و به اصطلاح، «مقصور علیه» بهشمارمیآید. این قاعدة بلاغی در دانشهایی چون تفسیر، فقه و کلام کاربرد دارد و نیز نقش مهمی در شکلگیری فهم خواننده از متن ایفا میکند. وجود این قاعدة بلاغی گاه این تصوّر را به ذهن مخاطب القا میکند که هر گاه کلمهای که در رتبة «ب» جای داشته باشد، به جایی پیشتر از جایگاه خود آورده شود، میتوان بیدرنگ معنی حصر از آن برداشت کرد؛ اما آیا بهراستی چنین است؟ چرا که این روش قصر روشی مبتنی بر ذوق و وجود قراین کلام بوده و نیز با سبک و سیاق کلام درارتباط است؛ زیرا گاهی ممکن است ضرورت شعری یا حفظ موسیقی لفظی کلام، موجب تقدیم شود؛ بنابراین با در نظر گرفتن جایگاه قاعدة یادشده در علوم اسلامی و تأثیر آن بر فهم درست از متن، شایسته است مطالعة دقیقی دربارة مفاد و شرایط بهکارگیری آن صورت گیرد.این مقاله برآن است تا با روش وصفیـ تحلیلی میزان اعتبار و صدق این قاعده را در امهات کتب نحو و بلاغت و تفسیر، مانند الکتاب، مغنی اللبیب، مفتاح العلوم، الإیضاح، الکشاف و ... بررسی کرده، شرایط بهکارگیری آن را از دید منطق زبانی مطالعه کند. بهنظر میرسد بر خلاف رویکرد قالب به قاعدة تقدیم و با وجود کاربرد آن در علوم اسلامی، این قاعده در رساندن معنی حصر کلیت ندارد و نمیتوان از آن بهطور مطلق استفاده کرد.
https://jalc.sbu.ac.ir/article_98231_a93b1b4329a9232f1e179e2be76291f8.pdf
2015-01-21
بلاغت
تقدیم
تأخیر
حصر
اختصاص
اهتمام
نصرالله
شاملی
shameli3232@gmail.com
1
استاد دانشگاه اصفهان
LEAD_AUTHOR
مرضیه
قربان خانی
marziehghorbankhani@yahoo.com
2
دانشجوی دکتری دانشگاه اصفهان
AUTHOR
- قرآن کریم
1
- البسیونی، عبدالفتاح فیود،(1407ﻫ)، علم المعانی دراسة بلاغیة ونقدیة لمسائل المعانی، قاهرة: مکتبة وهبة.
2
- ابنابیالحدید، عبد الحمید بن هبة الله، (بیتا)، الفلک الدائر علی المثل السائر، تحقیق: أحمد الحوفی و بدوی طبانة. القاهر: دار نهضة مصر للطباعة والنشر والتوزیع.
3
- ابن اثیر، أبوالفتح ضیاءالدین نصرالله بن محمد، (1375 ﻫ)، الجامع الکبیر فى صناعة المنظوم من الکلام والمنثور، تحقیق: مصطفی جواد، بغداد: مطبعة المجمع العلمى.
4
- ابن اثیر، أبوالفتح ضیاءالدین نصرالله بن محمد، (1995)، المثل السائر فى أدب الکاتب والشاعر، تحقیق : محمد محیی الدین عبدالحمید، بیروت: المکتبة العصریة.
5
- ابن انباری، أبوالبرکات عبدالرحمن بن محمد، (بیتا)، الإنصاف فى مسائل الخلاف بین النحویین البصریین والکوفیین، دمشق: دار الفکر.
6
- ابن حاجب، جمال الدین عثمان بن عمر، (1425 ﻫ / 2005)، الایضاح فی شرح المفصل للزمخشرى، تحقیق: ابراهیم محمد عبدالله، دمشق: دار سعد الدین.
7
- ابن هشام، جمالالدین أبومحمد عبدالله بن یوسف، (1985)، مغنى اللبیب عن کتب الأعاریب، تحقیق: مازن المبارک و محمد علی حمدالله. بیروت: دار الفکر.
8
- ابوحیان، محمد بن یوسف أندلسی، (1422 ﻫ / 2001)، البحر المحیط، تحقیق: عادل أحمد عبد الموجود، و علی محمد معوض. بیروت: دار الکتب العلمیة.
9
- بیضاوی، ناصرالدین أبوسعید عبدالله بن عمر، (1418 ﻫ)، أنوار التنزیل وأسرار التأویل، تحقیق: محمد عبد الرحمن المرعشلی. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
10
- تفتازانی، سعد الدین مسعود بن عمر، (1411 ﻫ)، مختصر المعانى، قم: دار الفکر.
11
- جرجانی، عبدالقاهر بن عبدالرحمن، (1422 ﻫ / 2001)، دلائل الإعجاز فى علم المعانى، تحقیق: عبد الحمید هنداوى، بیروت: دار الکتب العلمیة.
12
- رازی، فخر الدین محمد بن عمر، (1421 ﻫ /2000)، التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)، بیروت: دار الکتب العلمیة.
13
- زرکشی، محمد بن بهادر، (1421 ﻫ ـ 2000)، البحر المحیط فى أصول الفقه، تحقیق: محمد محمد تامر، بیروت: دار الکتب العلمیة.
14
- زرکشی، محمد بن بهادر، (1391 ﻫ)، البرهان فی علوم القرآن، تحقیق: محمد أبوالفضل إبراهیم، بیروت: دار المعرفۀ.
15
- زرکلی، خیرالدین بن محمود، (2002)، الأعلام: قاموس تراجم لاشهر الرجال والنساء من العرب والمستعربین والمستشرقین، بیروت: دار العلم للملایین.
16
- زمخشری، أبو القاسم محمود بن عمر، (بیتا)، الکشاف عن حقائق التنزیل وعیون الأقاویل فی وجوه التأویل، تحقیق: عبد الرزاق المهدی. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
17
- سبکی، أبوالحسن تقیالدین علی بن عبد الکافی، (بیتا)، فتاوی السبکی، بیروت: دار المعرفۀ.
18
- سبکی، أبوحامد أحمد بن علی بن عبد الکافی، (بیتا)، عروس الأفراح (إحدی الهوامش فى کتاب شروح التلخیص)، بیروت: دار الکتب العلمیة.
19
- سکاکی، أبو یعقوب یوسف بن أبی بکر، (1407 ﻫ / 1987)، مفتاح العلوم، تحقیق: نعیم زرزور، بیروت: دار الکتب العلمیة.
20
- سیبویه، ابو البشر عمرو بن عثمان بن قنبر، (بیتا)، کتاب سیبویه، تحقیق: عبد السلام محمد هارون، بیروت: دار الجیل.
21
- سیوطی، جلالالدینعبدالرحمنبنأبیبکر، (بیتا)، الإتقان فى علوم القرآن، تحقیق: مرکز الدراسات القرآنیة. المملکة العربیة السعودیة: مجمع الملک فهد.
22
- ــــــــــــــــــ ، (1424 ﻫ ـ 2005)، نواهد الأبکار وشوارد الأفکار، المملکة العربیة السعودیة: جامعة أم القری وکلیة الدعوة وأصول الدین.
23
- ــــــــــــــــــ ، (بیتا)، همع الهوامع فى شرح جمع الجوامع، تحقیق: عبد الحمید هنداوى. مصر: المکتبة التوفیقیة.
24
- شیرازی، ابو اسحاق ابراهیم بن علی، (1416 ﻫ / 1995)، المهذب فى فقه الإمام الشافعى، تحقیق: زکریا عمیرت، بیروت: دار الکتب العلمیة.
25
- قزوینی، جلال الدین محمد بن سعدالدین، (1998)، الإیضاح فى علوم البلاغة، بیروت: دار إحیاء العلوم.
26
- مجلسی، محمد باقر، (1404 ﻫ)، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، بیروت: مؤسسة الوفا.
27
- مطلوب، احمد، (2004)، معجم المصطلحات البلاغیة وتطوّرها، لبنان: مکتبة لبنان ناشرون.
28
- هاشمی، احمد، (1384شـ)، جواهر البلاغه، ترجمۀ محمود خورسندی و حمید مسجدسرایی، قم: انتشارات حقوق اسلامی.
29
ORIGINAL_ARTICLE
شخصیّت انسان متدین در رمانهای اجتماعی عبدالحمید جودة السحار
عبدالحمید جودت سحار از پیشگامان رمان اجتماعی معاصر مصر بهشمار میرود. وی در رمانهای اجتماعیش بهطور گسترده و هدفمند، شخصیت انسان متدیّن را بهتصویرکشیده است. این مقاله سعی دارد تصویر شخصیت انسان متدین را در رمانهای اجتماعی سحار در چهارچوب موضوعات: روش پردازش شخصیت انسان متدّین، جایگاه اجتماعی انسان متدّین، ویژگیهای انسان متدّین در محیطهای اجتماعی سنتی و معاصر بررسی کند. روش کار پژوهش بر نقد و تحلیل این موضوعات از نگاه سحار و مقایسۀ آن با دیدگاه رماننویسان مشهور معاصر عرب استوار است. دستآورد پژوهش نشان میدهد که سحار با رویکرد واقعگرایی اسلامی این شخصیت را در قالب انسان متدّین عادی و با شخصیت اجتماعی مثبت و پویا معرفی میکند برخلاف روش رمان نویسان مشهور معاصر عرب که آن را در صورت شخصیتهای نمادین مذهبی و بهنحوی عقبمانده و سادهلوح و فاقد تأثیر مثبت اجتماعی بهتصویر میکشند.سحار اگر متأثر از نگرش اسلامی از این شخصیت حمایت میکند به اقتضای واقعنگری هنریش، نقطه ضعفهای او را نیز از قبیل: درک غلط از موضوعات ایستا و تغییرپذیر، رفتار احساسی، آلوده شدن به خرافات و گاهی لغزش و گناه بهتصویرکشیده است.
https://jalc.sbu.ac.ir/article_98232_42bcf00cc3ca1d61e9286315a1b856f2.pdf
2015-01-21
جودة السحار
رمان معاصر عرب
رمان اجتماعی
انسان متدین
علی
صابری
dr_saberi_43@yahoo.com
1
دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز
LEAD_AUTHOR
مصطفی
یگانی
2
دانشجوی دکتری دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز
AUTHOR
- ارکیبی، رشید، (2011)، الروایة الاسلامیة و مجالات الالتزام ضمن ـ نحو منهج اسلامی للروایة ـ ریاض: دار العبیکان.
1
- باشا، عبدالرحمن رأفت، (1985)، نحو مذهب اسلامی فی الادب و النقد، ریاض: دانشگاه اسلامی امام محمد بن سعود.
2
- بدر، عبدالمحسن طه، (1983)، الروائی و الارض، قاهره: دارالمعارف.
3
- جبریل، محمد، (1973)، «المغزی الاخلاقی فی أدب السحار»، الهلال، ش 5، سال 81، قاهره.
4
- جبوری، کامل سلمان، (2003)، معجم الادباء من العصر الجاهلی حتی سنة 200، بیروت: دار الکتب العلمیة.
5
- جرار، مأمون فریز، (1988)، خصائص القصة الاسلامیة، جدة: دارالمنارة.
6
- خلیفة، کمال محمد سعد، (2007)، الشخصیه الاسلامیة فی الروایة المصریة الحدیثة، ریاض: انتشارات العبیکان.
7
- خلیل، ابراهیم، (2010)، بنیة النص الروائی، بیروت: انتشارات الاختلاف.
8
- زرکلی، خیرالدین، (2002)، الاعلام، شهر: دار العلم للملایین.
9
- زید، صفوت یوسف، (1985)، التیار الاسلای فی قصص عبدالحمید جودة السحار، مصر: انجمن عمومی نویسندگان مصر.
10
- زکی، احمد کمال، (1974)، «السحار صاحب محمد رسول الله و الذین معه»، الهلال، ش3، سال 82، قاهره.
11
- السحار، عبدالحمید جودة، (بیتا)، القصة من خلال تجاربی الذاتیة، مصر: انتشارات دار مصر.
12
- ـــــــــــــــــــــــــــ، قافلة الزمان، مصر: انتشارات دارمصر.
13
- ـــــــــــــــــــــــــــ، وکان مساءً، مصر: انتشارات دارمصر.
14
- ـــــــــــــــــــــــــــ، الشارع الجدید، مصر: انتشارات دارمصر.
15
- شرقاوی، عبدالرحمان، (بیتا)، الارض، قاهره: انتشارات دارغریب.
16
- فیصل، سمر روحی، (1986)، الاتجاة الواقعی فی الروایة العربیة السوریة، دمشق: چاپخانه اتحادیه نویسندگان عرب.
17
- قاعود، حلمی محمد، (1999)، الروایة الاسلامیة المعاصرة، جازان: نادی جازان الادبی.
18
- قصاب، ولید ابراهیم، (2011)، الشخصیة فی الروایة الاسلامیة ضمن ـ نحو منهج اسلامی للروایة ـ ریاض: دار العبیکان.
19
- قطب، محمد، (1987)، منهج الفن الاسلامی، بیروت: دار الشروق.
20
- کیلانی، نجیب، (1981)، الاسلامیة و المذاهب الادبیة، بیروت: مؤسسه الرسالة.
21
- ـــــــــــــــــ ، (1982)، حول القصة الاسلامیة و المذاهب الادبیة، بیروت: مؤسسه الرسالة.
22
- محفوظ، نجیب، (1991)، ثرثرة فوق، مجموعه آثار، بیروت: مکتبة لبنان.
23
- ـــــــــــــــــــ، الصص و الکلاب، مجموعه آثار، بیروت: مکتبة لبنان.
24
- وهبة، مجدی، (بیتا)، معجم المصطلحات العربیة فی اللغة و الادب، بیروت: مکتبة لبنان.
25
ORIGINAL_ARTICLE
بازخوانی انتقادی استشهاد به شعر در نحو عربی
در نوشتار پیشرو تلاش شده تا شعر بهعنوان یکی از منابع مورد استشهاد نحویان برای توجیه حالتهای دستوری، بازخوانی و میزان اعتبار الگوهای مورد استشهاد سنجیده شود. محوریترین نکتۀ مورد بحث این است که تمایز میان ساختار شعر و نثر بهویژه آنجا که مسئله مربوط به دستور زبان میشود اهمیت مییابد. نثر بهدلیل رعایت هنجارهای زبان از اعتبار بیشتری نسبت به شعر برخوردار است و شعر بهجهت ویژگیهای خاصی که از لحاظ ترکیبی دارد نمیتواند الگوی مناسبی برای استشهاد و استخراج قاعدۀ نحوی باشد. آنچه زبان شعر را تعین ویژه میبخشد هنجارگریزیهای ساختاری و معنایی در شعر است. ادبی بودن یک متن بر پایۀ ساز و کارهایی است که از نگاه فرمالیستها بر بیگانهسازی زبان رایج استوار گشته است. بیگانهسازی در سطح فرم، زبان عادی را به زبان ادبی اعتلا میبخشد. مکانیزمهایی مانند: کاربرد وزن و قافیه، ایجاد تقدیم و تاخیر، حذف، افزایش، ابدال و مواردی نظیر آن از جمله ساز و کارهای بیگانهسازی در شعر است که در گفتمان نحو عربی در ذیل مقولۀ ضرورتهای شعری طرح شده است. زبان شعر بهعلت قاعدهگریزیهای مکرر و ضرورتهایی که با آن مواجه است، نمی تواند الگوی مناسبی را برای استخراج قاعده ارائه دهد. ازاینرو میبایست مقولۀ شعر را جدا از نثر و گفتار فصیح در نظر گرفت. عدم تفکیک درست میان این دو سطح از زبان در نحو عربی باعث گستردهشدن دامنۀ موارد استثناء بر اصل قاعده شده است. این مسئله در نهایت به پیچیدهترشدن نحو عربی و ناکارآمدی آن در نظام آموزشی زبان عربی منتهی شده است.
https://jalc.sbu.ac.ir/article_98233_7beeeb8459d99b20728134e54c5a271d.pdf
2015-01-21
نحوعربی
شعرعربی
هنجارگریزی
استشهاد نحوی
زین العابدین
فرامرزی
um_faramarzi@yahoo.com
1
استادیار دانشگاه گنبدکاووس
LEAD_AUTHOR
- ابن رشد، (1971)، تلخیص کتاب ارسطوطالیس فی الشعر، تحقیق محمد سلیم سالم، قاهره: المجلس الاعلی للشوون الاسلامیة القاهره.
1
- ابنطباطبا، محمد بن احمد، (1982)، عیارالشعر، تحقیق عباس عبد الساتر، بیروت: دارالکتب العلمیة.
2
- ابنعصفور، ابوالحسن علی بن مومن، (1980)، ضرائرالشعر، تحقیق سید ابراهیم محمد، القاهره: دارالاندلس.
3
- ابنفارس، احمد، (1980)، ذم الخطا فی الشعر، تحقیق رمضان عبد التواب، قاهره: مکتبة الخانجی.
4
- ـــــــــــــ ، (1910)، الصاحبی فی فقه اللغة و سنن العرب فی کلامها، القاهره: المکتبة السلفیة.
5
- ابنالوهب، أبی الحسین إسحاق بن إبراهیم، (1967)، البرهان فی وجوه البیان، تحقیق احمد مطلوب و خدیجه الحدیثی، بغداد: مکتبة العانی.
6
- البغدادی، عبد الله بن عمر، (1997)، خزانة الادب ، تحقیق عبد السلام محمد هارون، القاهره: مکتبة الخانجی، خزانة الادب البغدادی، ج1، ط4.
7
- التوحیدی، ابو حیان، (1942)، الامتاع م الموانسة، تصحیح احمد امین و احمد الزین، قاهره: مطبعة التالیف و الترجمة و النشر.
8
- جاحظ، عمر بن بحر، (1332)، البیان و التّبیین، مصر: مطبعه الفتوح الادبیه، ج1.
9
- الجرجانی، عبد القاهر، (2004)، دلائل الاعجاز، تحقیق محمود محمد شاکر، القاهره: مکتبة الخانجی.
10
- حماسه عبداللطیف، (1992)، محمد، اللغة و بناء الشعر، القاهره: مکتبه الزهرا.
11
- ــــــــــ ، (1968)، لغة الشعر دراسة فی الضرورات الشعریة، القاهره: دارالشروق.
12
- الراجحی، عبده، (1988)، النحو العربی و الدرس الحدیث، مصر: دارالمعرفة الجامعیة.
13
- سیبویه، (1990)، الکتاب، بیروت: موسسۀ الاعلمی للمطبوعات، ج 1.
14
- سیوطی، جلالالدین، (2006)، الاقتراح فی علم اصول النحو، تعلیق محمود سلیمان یاقوت، نام شهر: دارالمعرفة الجامعیة.
15
- العسکری، ابوهلال، (1952)، الصناعتین، تحقیق علی محمد البجاوی و محمد ابوالفضل ابراهیم، القاهره: داراحیاء الکتب العربیة.
16
- عثمان بن جنی، ابوالفتح، (1952)، الخصائص، تحقیق محمد علی النجار، بیروت: المکتبة العلمیة، ج 3.
17
- محمد ویس، احمد، (2002)، ثنائیة الشعر و النثر فی الفکر النقدی، دمشق: منشورات الوزارة الثقافة.
18
- المخزومی، مهدی، (1958)، مدرسة الکوفة، مصر: مطبعة المصطفی البابی الحلبی.
19
- ایگلتون، تری، (1380)، پیش درآمدی بر نظریه ادبی، ترجمه عباس مخبر، تهران: نشر مرکز.
20
- ایوتادیه، ژان، (1378)، نقد ادبی در قرن بیستم، ترجمه مهشید نونهالی، تهران: انتشارات نیلوفر.
21
- Bertense, Hans; (2001) literary theory the basics, London: Rutledge publisher.
22
- Bennett, Tony; (1989) Formalism and Marxism, London, Rutledge.
23
- Rivkin, Julie; & Micheal Ryan;(1998) Literary theory an anthology, Oxford: Blackwell.
24
- Stern H.H; (1991) fundamental concepts of language teaching, Oxford: University Press.
25
ORIGINAL_ARTICLE
سبکشناسی نحوی نامۀ سی و یکم نهجالبلاغه
سبک شناسی، دانشی است که امروزه در قلمرو زبان و ادبیات، اهمیت فراوان یافته و بهوسیله آن میتوان به ویژگیهای یک اثر و روش ادبی پی برد. نامۀ سیویکم، در میان کلام ادیبانۀ امام علی (ع)، وصیتی است خطاب به امام حسن مجتبی (ع) که بهدلیل جلوههای تربیتی و اخلاقی از جایگاهی والا برخوردار است؛ از اینرو بررسی سبکی آن حائز اهمیت بسیار است و میتواند برخی از زوایای هنری و محتوایی آن را روشن کند. در جستار حاضر سبک نامۀ سی و یکم در لایۀ نحوی بررسی شده است. در این لایه باید گفت، تشخص نحوی این نامه مرهون فراوانی جملات کوتاه و کاربرد فراوان ساختهای همپایه و همراهی همپایگی بلاغی، موسیقایی و محتوایی با همپایگی نحوی است. همچنین، بسامد بالای وجه امری و وجه معرفتی سبب تمایز و تفرّد سبک نامه شده است
https://jalc.sbu.ac.ir/article_98234_de416efb24df8fe6520b5fe5b92547b8.pdf
2015-01-21
سبک شناسی
لایۀ نحوی
نهجالبلاغه
نامه سیویکم
مرتضی
قائمی
mortezaghaemi2@gmail.com
1
دانشیار دانشگاه بوعلی سینا
LEAD_AUTHOR
زهرا
علی کرمی
2
دانش آموخته کارشناسی ارشد دانشگاه بوعلی سینا
AUTHOR
- قرآن کریم.
1
- ابن منظور، (1990). لسان العرب، بیروت: دارصادر. ج 15
2
- آقاگلزاده، فردوس و شیرین پور، ابراهیم. (1387). «بررسی زبانشناختی دیدگاه روایتگری روز اول قبرصادق چوبک در چارچوب مدل سیمپسون» فصلنامه نقدادبی، ش3، صص7-28.
3
- امینپور، قیصر، ( 1384)، سنت و نوآوری در شعر معاصر، تهران: علمی و فرهنگی.
4
- انوشه، حسن، (1375). دانشنامه ادب فارسی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
5
- الجرجانی، عبدالقاهر (1981). دلائل الإعجاز، بیروت: دارالمعرفة.
6
- حق شناس، علی محمد (1370). مقالات( ادبی، زبان شناختی)، تهران: نیلوفر.
7
- خادمی، نرگس، (1391). «الگوی «دیدگاه روایی» سیمپسون در یک نگاه». فصلنامه علمی پژوهشی نقد ادبی. شماره 17، صص7-36.
8
- رحیمیان، جلال و عموزاده، محمد، (1391).«افعال وجهی درزبان فارسی و بیان وجهیت»، پژوهش زبانی،دوره4، شماره 1، صص 21-40.
9
- شفیعی کدکنی، محمدرضا، (1379)، شاعر آینه ها، تهران: نشر اگه.
10
- شفائی، احمد، (1363)، مبانی علمی دستور زبان فارسی، تهران: نوین.
11
- شعبانی، منصور، (1389)، «ساخت همپایگی: با نگاهی به زبان فارسی» ادب پژوهی، ش 13. صص 131-156.
12
- شمیسا، سیروس، (1378)، کلیات سبک شناسی، تهران: انتشارات فردوس.
13
- عزام، محمد، (1382)، الأسلوبیة منهجاً طویلا، دمشق: وزارة الثقافة.
14
- عرفان، حسن، (1378)، ترجمه و شرح جواهرالبلاغه، قم: نشر بلاغت.
15
- علی پور، مصطفی، (1378 )، ساختار زبان شعر امروز، تهران: فردوس.
16
- غلامعلیزاده، خسرو، (1374)، ساخت زبان فارسی، تهران: احیاء کتاب.
17
- غلامی، محبوبه، (1389)، «نشانداری رده شناختی در زبان فارسی». دستور ویژهنامه فرهنگستان، ش6، صص208-236.
18
- غیاثی، محمدتقی، (1368)، درآمدی بر سبک شناختی ساختاری، تهران: شعله اندیشه.
19
- فالک، جولیا، (1377)، زبانشناسی و زبان. ترجمه خسرو غلامعلی زاده، مشهد: آستان قدس رضوی.
20
- فتوحی، محمود، (1390 )، سبکشناسی نظریهها، رویکردها و روشها. تهران: نشر سخن.
21
- فرشیدورد، خسرو، (1378 )، درباره ادبیات و نقد ادبی، تهران: امیرکبیر.
22
- فرشیدورد، خسرو (1382). دستورمفصل امروز، تهران: سخن.
23
- فضل، صلاح، (1998 )، علم الاسلوب مبادئه و اجراءاته. قاهره: دارالشروق.
24
- فیض الاسلام، علی نقی، (1375). نهجالبلاغه، نام شهر: انتشارات فیض الاسلام.
25
- قربانی، زینالعابدین، (1386)، اخلاق وتعلیم تربیت اسلامی، نام شهر: نشر انصاریان.
26
- گلفام، ارسلان و همکاران، (1389)، «بررسی تحولات معنایی و ساخت اطلاع ساختهای نشان داری در فرآیند ترجمه از انگلیسی به فارسی» فصلنامه پژوهشهای زبان و ادبیات تطبیقی. ش1، ص86-113.
27
- مصلوح، سعد، (1992)، الاسلوب: دراسه لغویه احصائیه، القاهره: عالم الکتاب.
28
- مشکوةالدینی، مهدی، (1379)، دستورزبان فارسی برپایۀ نظریه گشتاری، مشهد: دانشگاه فردوسی.
29
- مفتاح، محمد، (1996)، التشابه والاختلاف :نحو منهاجیة شمولیة، نام شهر: الدارالبیضاء.
30
- النحوی، عدنان علیرضا، (١٩٩٩)، الأسلوب والأسلوبیة بین العلمانیة والأدب الملتزم بالإسلام. لامک: دارالنحوی للنشر و التوزیع.
31
- ناتل خانلری، پرویز، (1380)، دستورزبان فارسی، تهران: توس.
32
- وکیلی، مهناز، (1390)، «نامهای از مهربانترین پدر». www.tebyan.net
33
ORIGINAL_ARTICLE
رئالیسم جادویی و مؤلفههای آن در بررسی داستان لیالی ألف لیلة نجیب محفوظ
رئالیسم جادویی از سبکهای نوین داستاننویسی است که در آن نویسنده، عناصر «سحر و جادو» و «وهم و خیال» را با رخدادهای واقعی درهم میآمیزد، به گونهایکه اتفاقات و شخصیتهای جهان واقعی و فراواقعی برای خواننده کاملاً طبیعی و باورپذیر جلوه مینماید. نجیب محفوظ یکی از بزرگترین رماننویسان معاصر عرب از این شیوه در برخی آثار خود بهره جسته است. داستان لیالی ألف لیلة یکی از برجستهترین آنها است که در این مقاله تلاش شده پس از معرفی و بیان مؤلفههای رئالیسم جادویی، این عناصر و شاخصهها در داستان لیالی ألف لیلة شناسایی و بررسی شوند تا از رهآورد آن وجود مؤلفههای رئالیسم جادویی در این داستان و چگونگی و میزان استفاده نجیب محفوظ از آنها تبیین شود؛ علاوه بر «سحر و جادو» و «وهم و خیال»، میتوان بهوجود عناصر دیگری همچون «اسطوره و نماد»، «دوگانگی»، «تصوّف و صوفیگری»، «رویکرد انتقادی»، «آشناییزدایی»، «درون مایه مهم اجتماعی» و «بیطرفی نویسنده» نیز بهعنوان دیگر مؤلفههای رئالیسم جادویی در داستان لیالی ألف لیلة اشاره کرد. بهطوریکه میتوان این داستان را از نمونههای برجستۀ رئالیسم جادویی در ادبیات داستانی عربی بهشمارآورد
https://jalc.sbu.ac.ir/article_98235_5beb88f95ba0ef35c0095a6c4074e48d.pdf
2015-01-21
ادبیات داستانی عربی
نجیب محفوظ
رئالیسم جادویی
لیالی ألف لیلة
جادو
خیال
رضا
ناظمیان
reza_nazemian2003@yahoo.com
1
استادیار دانشگاه علامه طباطبائی
LEAD_AUTHOR
علی
گنجیان
2
استادیار دانشگاه علامه طباطبائی
AUTHOR
یسرا
شادمان
3
دانشجوی دکتری دانشگاه علامه طباطبائی
AUTHOR
- أبوأحمد، حامد، (2002)، فی الواقعیة السحریة، القاهرة: دار سندباد للنشر و التوزیع.
1
- ــــــــــــ ، (2009)، الواقعیة السحریة فی الروایة العربیة، القاهرة: المجلس الأعلی للثقافة.
2
- بی نیاز، فتح الله، (1383)، ادبیات قصری در تاروپود تنهایی، تهران: انتشارات قصیده سرا.
3
- ــــــــــــ ، (1387)، درآمدی بر داستاننویسی و روایت شناسی، تهران: انتشارات افراز.
4
- پارسی نژاد، کامران، (1387)، هویتشناسی ادبیات و نحلههای ادبی معاصر، تهران: کانون اندیشه جوان.
5
- پورنامداریان، تقی؛ مریم سیدان، (1388)، «بازتاب رئالیسم جادویی در داستانهای غلامحسین ساعدی»، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی، سال 17، ش 64، صص 45-64.
6
- خزاعیفر، علی، (1386)، «رئالیسم جادویی در تذکرة الأولیاء»، نامه فرهنگستان، ش 35، صص 6-21.
7
- زغلول سلام، محمد، (د.ت)، دراسات فی القصة العربیة الحدیثة، الإسکندریة: دارالمعارف.
8
- سعد عیسی، فوزی، (2012)، الواقعیة السحریة فی الروایة العربیة، مصر: دار المصریة للطباعة و النشر.
9
- کسیخان، حمیدرضا، (1390)، «بررسی تطبیقی مؤلفههای رئالیسم جادویی در طبل حلبی از گونترگراس و یکصد سال تنهایی از گابریل گارسیا مارکز»، دوفصلنامه زبان پژوهی دانشگاه الزهراء (س)، ش 4، صص 105-126.
10
- محفوظ، نجیب، (د.ت)، لیالی ألف لیلة، القاهرة: دار مصر للطباعة.
11
- موسی، فاطمة، (د.ت)، نجیب محفوظ و تطور الروایة العربیة، القاهرة: الهیئة المصریة العامة للکتاب.
12
- میرزائی، فرامرز، (1371)، «انعکاس دین و مظاهر آن در داستانهای نجیب محفوظ»، فصلنامه مدرس علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، ش 9 و 10، صص75-80.
13
- میرصادقی، جمال، (1377)، واژهنامه هنر داستاننویسی، تهران: مهناز.
14
- نقاش، رجاء، (1995)، فی حب نجیب محفوظ، القاهرة: دار الشروق.
15
- نیکوبخت، ناصر؛ مریم رامین نیا (1384)، «بررسی رئالیسم جادویی و تحلیل رمان اهل غرق»، فصلنامه پژوهشهای ادبی، ش 8، صص 139-154.
16
- یاغی، عبدالرحمن، (1990)، فی جهود روائیة، بیروت: دار الفارابی.
17
- Erikson, j (1995); metopic and magical realism in the maghrebian narratives of tahar ben jelloun and abdelkebir khatibi, Durham USA: duke university press. Pp. 427-450.
18