2024-03-29T09:31:05Z
https://jalc.sbu.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=14351
پژوهشنامه نقد ادب عربی
2588-6835
2588-6835
1397
2
17
مطالعهی حوزهی معنایی «صَدَّ» و معناشناسی درزمانی و همزمانی «صدید» در قرآن کریم
مرتضی
قائمی
ابراهیم
احمدی
یکی از مقولههای کلیدی در دانش معنیشناسی جهت تعیین معنای دقیق واژگان، مطالعهی حوزههای معنایی است. از این روش میتوان برای فهم بهتر قرآن کریم بهره برد. این پژوهش با روش تحلیلی و توصیفی واژگان همنشین «صَدّ» و با هدف تبیین حوزهی معنایی «صَدَّ» و معناشناسی درزمانی و همزمانی واژهی «صدید» در قرآن کریم انجام شده و در پی پاسخ به این سؤالات است: 1- واژهی «صدّ» با کدام حوزههای معنایی ارتباط دارد؟ 2-کدام یک از واژگان مجاور«صد» در تعیین حوزهی معنایی آن نقش برجستهتری ایفا مینماید؟ 3-کدام واژگان همنشین در تبیین معنای «صدید» نقش قابل ملاحظهای دارند؟ با تحلیل واژگان همنشین مشخص شد که واژهی «صَدَّ» به حوزهی معنایی کفر، ظلم، نفاق، فسق و ضلالت تعلق و با آنها تعامل و رابطه ی معنایی دارد.کافران، منافقان و ظالمان به عنوان همنشینهای فاعلی، نقشی تعیین کننده در تبیین حوزهی معنایی «صَدَّ» ایفا میکنند.کفر از میان این واژگان به عنوان همنشین تقدمی، نقش چشمگیرتری دارد. این پژوهش علاوه بر تعیین حوزهی معنایی «صدَّ» به معناشناسی درزمانی و همزمانی واژهی «صدید» مشتق از مادهی«صَدَّ» در قرآن کریم نیز پرداخته است. بررسی واژگان همنشین و جانشین صدید نشان داد که کلمهی «صدید» در سطح روابط همنشینی با کلمات خَابَ، جبّار، عنید، یُسقَی، ماء، یَتَجَرَّعُ و یأتی و در سطح روابط جانشینی با واژگان حمیم و غسّاق ارتباط معنایی دارد. با تحلیل همنشینها و جانشینهای «صدید» نیز مشخص شد که صدید ارتباط عمیقی با حوزههای معنایی کفر، عذاب و جهنم دارد.
2018
03
21
7
55
https://jalc.sbu.ac.ir/article_98311_e3a89db6dc1949a89a5f8dee64ee1dca.pdf
پژوهشنامه نقد ادب عربی
2588-6835
2588-6835
1397
2
17
تحلیل نحوه بازنمایی کلیشههای جنسیتی در داستان "زوجة أحمد" اثر احسان عبدالقدوس
مهین
حاجیزاده
آرزو
شیدایی
صدیقه
حسینی
رسانه ها به عنوان ابزار ارتباط، همواره اهمیت کلیدی در تأثیر بر افکار عمومی دارند و برای رسیدن به این منظور از شگردهای گوناگونی استفاده می کنند. یکی از این شیوه ها بازنمایی واقعیت یا عرضه آن به گونه ای است که مخاطب را برای پذیرش واقعیت از دریچه نگاه آن رسانه اقناع نماید. تکرار و تعمیم بازنمایی منجر به کلیشه سازی یا ساخت تفکر قالبی درباره یک موضوع یا گروه خاص در ذهن مردم جامعه میگردد. کتب ادبی هر کشوری نیز به عنوان یک رسانه که هدف آن اقناع مخاطب است، کمابیش درگیر کلیشه های مثبت یا منفی است که از جانب جامعه به نویسنده القا شده است و او نیز در یک کنش متقابل مروّج این تفکرات قالبی می باشد. پژوهش حاضر تلاش نموده است تا با استفاده از روش تحلیلی، توصیفی به واکاوی کلیشههای جنسیتی موجود در کتاب «زوجة أحمد»، اثر «احسان عبدالقدوس» بپردازد. هدف این جستار ارائه خوانشی ارتباط محور از این متن ادبی و بررسی میزان بهرهگیری این نویسنده برجسته مصری از کلیشههای مربوط به جنسیت برای انتقال اندیشه هایش می باشد. دستاورد حاصل از این تحلیل نشانگر آن است که وی در این داستان تلاش نموده است تا با ساخت شخصیت کلیشه ای از یک زن موفق، نقش های زن و مرد را به صورت انگاره های قالبی به مخاطب القا نماید. این داستان در حقیقت پاسخی به نظریات افراط گونه مکتب فیمینیسم است که تمامی کلیشه های جنسیتی را عامل ظلم به زن و تضییع حقوق او می داند.
بازنمایی ـ کلیشه ـ جنسیت ـ احسان عبدالقدوس ـ زوجة أحمد
2018
03
21
57
96
https://jalc.sbu.ac.ir/article_98310_268f5b2d7766dc988893e47b780dc081.pdf
پژوهشنامه نقد ادب عربی
2588-6835
2588-6835
1397
2
17
تحلیل قصیده البحّار و الدرویش (دریانورد و پارسامرد) بر پایه نظریه ی ژاک لکان
الهه
ستّاری
مهدی
خرمّی سرحوضکی
منابعمنابع عربی1)حاوی، خلیل. ( 1993 م) دیوان خلیل خاوی، ط 1، بیروت، دارالعودة.2)حجا، خلیل میشال. ( 1999م). الشعر العربی الحدیث، بیروت، دارالعودة.منایع فارسی1)ژیژک، اسلاوی (1392)، کژ نگریستن، ترجمهی مازیار اسلامی و صالح نجفی، تهران: نشر رخداد نو.2)فرضی، سارا (1392)، خیالات جان، تجربه ی عرفانی در آینه ی لکانی، تهران: نگاه معاصر.3)موللی، کرامت (1390)، مبانی روانکاوی فروید لکان، تهران: نشر نی4)هومر، شون (1394)، ژاک لاکان، مترجمین: محمدعلی جعفری و سید محمد ابراهیم طاهایی، تهران: ققنوس. مجلّات1)پاینده، حسین (1388)، نقد شعر زمستان از منظر نظریهی روانکاوی لاکان، فصلنامهی زبان و ادب پارسی، زمستان 88، شمارة42، صص 46-272)فرشید، سیما؛ دارابی، بیتا (1391)، نظمهای سه گانه در نمایشنامهی سیر طولانی شب، نقد زبان و ادبیات خارجی، د 5، ش 1، صص: 130-1503)فرضی، سارا و زرقانی، سید مهدی (1388)، تحلیل انقلاب روحی سنایی بر اساس نظریهی ژاک لکان، جستارهای ادبی، سال چهلودوم ،1388، شمارهی 166، صص 87-110.4)فرضی، سارا و مهدخت پورخالقی (1389)، تأویل حکایت دو زاهد از تاریخ بیهقی بر اساس نظریهی ژاک لکان، جستارهای ادبی، سال چهلودوم ،1389، شمارهی 164.5)مرادی و دیگران (1395)، خوانش شعر مرگ ناصری از منظر آرای لکان، مجلّهی نقد و نظریه ادبی، سال اول، دوره اول، 93- 115. Evans, D. 1997. An Introductory Dictionary of Lacanian Psychoanalysis .London & New York: Routledge.Lacan. Jacques 1988. The Seminar of Jacques Lacan Book II: The Ego in Freud's Theory and in the Technique of Psychoanalysis 1954-1955, Translated by S. Tomaselli. Cambridge University.. Lacan Jacques. 1993. The Seminar of Jacques Lacan, Book III : The Psychoses (1955-56). Trans & Notes: R. Grigg. London: Routledge. امروزه استفاده از نظریات روانشناسی برای تحلیل ادبیات و آثار ادبی کارایی قابل ملاحظه پیدا کرده است در این میان، نظریهی روانکاوی ژاک لکان با تکیه بر عناصر سه گانه، مشهور به نظمهای سه گانه از قبیل نظم خیالی، نظم نمادین و نظم واقع در دورهی اخیر به یکی از پرکابردترین نظریات برای نقد و بررسی فرآوردههای ادبی تبدیل شده است. این نظریه در تحلیل شخصیّتهای روانی و سوژههایی که مسیر تکاملی خاصی را میپیمایند، مفید و مؤثّر است و برای تحلیل همه جانبهی چنین شخصیّتهایی به کار میآید. در میان قصائد عربی برخی از آنها ممتاز و در درجهی اولی اهمیّت قرار میگیرد، از جملهی آنها قصیدهی البحّار و الدرویش خلیل حاوی است که به گونهای نمادین از رابطهی میان شرق و غرب با توجّه به به کارگیری دو شخصیّت بحار و درویش سخن میگوید. از این رو پژوهش حاضر سعی دارد با روش توصیفی – تحلیلی و تکیه بر نظریهی لکان و عناصر سهگانه در نظریهی او به تحلیل قصیدهی بحار و درویش از خلیل حاوی بپردازد. نتیجه نشان میدهد که شاعر به عنوان روایتگر شخصیّتهای نمادین دریانورد و درویش آنها را به سرعت از ساحت خیالی بیرون آورده و وارد ساحت غیر ممکنات یا نظم واقع قرار داده است و در طی این مرحله کنشهای شخصیّت را برای دسترسی به ناپیداها و امور غیر ممکن که در امر نمادین اتّفاق میافتد به تصویر کشیده است. سرانجام قصیده با مرگ که از عناصر ساحت واقع است پایان میپذیرد و این ساحت پر بسامدترین ساحت در قصیده مورد نظر است.
لکان
خلیل حاوی
قصیده ی بحار و درویش
نظم های سه گانه
امر واقع
2018
03
21
97
122
https://jalc.sbu.ac.ir/article_98312_19ddbd501769c46fa2db0c19316e9a52.pdf
پژوهشنامه نقد ادب عربی
2588-6835
2588-6835
1397
2
17
آواشناسی صوتی فواصل دعای عرفه
نصرالله
شاملی
سمیه
خداوردی
اهمیت علم آوا شناسی در بررسی تغییرات معنایی جمله و آهنگ های نحوی کلام است که در همین راستا با تکرار صامت ها و مصوت ها تحت عنوان هماهنگی آوایی، به بررسی زیبایی شناسی صوت و معنا در کلام می پردازد و قدرت القایی معانی خاص را پیدا میکند پژوهش پیش رو با استفاده از روش توصیفی _ تحلیلی ، ما را به این دریافت رسانید که توازن و هماهنگی حاصل از تغییرات نحوی در فواصل مختلف دعا، از جمله تقدیم و تأخیر، تقدیم متعلق بر مسند و... چینش صحیح فواصل، منجر به رابطۀ علی و معلولی گشته و حس وحدت و یگانگی موسیقایی کلام را تقویت نموده است؛ همچنین مناسبت فواصل در صنایع بلاغی دعا، نوعی تلازم علی و معلولی در کلام ایجاد کرده که بر حسب ترتیب الفاظ و معانی مرتب بر آن، بر زبان امام (ع) جاری گشته است.
دعای عرفه
آوا شناسی
تناسب فواصل
پدیده های بلاغی فواصل
2018
03
21
123
162
https://jalc.sbu.ac.ir/article_98305_de3f27c15040dcc85bf9fb6d6a168f97.pdf
پژوهشنامه نقد ادب عربی
2588-6835
2588-6835
1397
2
17
بررسی و نقد تأثیر و تأثر امام فخر رازی در مباحث بیان با رویکرد کتاب نهایة الایجاز فی درایة الاعجاز
فخرالسادات
طباطبایی
محمد
جنتی فر
کتاب نهایة الایجاز فی درایة الاعجاز از امام فخر رازی (606 ه.ق) یکی از کتابهای مهم و قابل توجه در حوزة مباحث بلاغی است. این کتاب که در واقع تلخیصی از دو کتاب اسرار البلاغة و دلائل الاعجاز عبد القاهر الجرجانی است، متضمن برخی آرا و دیدگاههای امام فخر رازی نیز میباشد. این مقاله به روش توصیفی و تحلیلی و با بهره گیری از روش مقایسهای، تأثیرپذیری و تأثیرگذاری فخر رازی در مباحث علم بیان را از کتاب نهایة الایجاز فی درایة الاعجاز، مورد بررسی و نقد قرار داده و اختلافات و اشتراکات آنها را ارزیابی مینماید. برخی نتایج مقاله حاکی از آن است که فخر رازی در کتاب خود آرای عبدالقاهر را مورد تحلیل قرار داده و در اغلب موارد همراه با استدلال لغوی و منطقی بر آن صحه میگذارد و در برخی موارد نیز با استاد خود با سبکی منطقی که با مسائل بلاغی سازگار نیست، به گفت و گو میپردازد. فخر رازی نظرات و دیدگاه-های فشردة عبدالقاهر جرجانی را به گونه ای مبسوط بیان میکند و خود نیز تحلیلهایی دیگری به آن میافزاید. و در عین حال خود نیز بر برخی از صاحب نظران و دانشمندان بعدی تأثیر گذاشته است.
تأثیر- تأثر- نهایة الایجاز فی درایة الاعجاز
فخر رازی- عبدالقاهر جرجانی- علم بیان
2018
03
21
163
186
https://jalc.sbu.ac.ir/article_98306_bc69382b45e77fb98239f0a4085954e7.pdf
پژوهشنامه نقد ادب عربی
2588-6835
2588-6835
1397
2
17
روایت شنو و موقعیت آن در رمان «الطنطوریه» اثر رضوی عاشور
صلاح الدین
عبدی
نسرین
عباسی
بررسی و تحلیل روایت شنو شالودهای است برای شناخت فرم و چگونگی ارائه حوادث داستانی به نحوی که مفهوم تازهای را به مخاطب القا کند. این حوزه از دانش تا جائی پیشرفت نموده که میتوان آن را به عنوان یک شاخه علمی از روایت، بررسی نمود. رمان الطنطوریة، اثر رضوی عاشور، نویسندهی معاصر مصری به دلیل ظرفیت، پتانسیل و تکنیکهای خاص روائی، گزینهای مناسب برای مطالعات روایت شناسی محسوب میشود. نویسنده در این رمان نشان داده است که راوی برای آفرینش جهان روایی خود، روایتشنو خاص خود را مخاطب قرار داده است. روایت شنو در این داستان ضروری است؛ طوریکه نبود آن به معنای نیستی روایت است. روایت شنو در این رمان، جزو شخصیتها(حسن) و درون داستانی است و در کنش بخشهای مختلف روایت، دخیل است. نگرش او همسو با جهانبینی راوی است. علاوهبر روایت شنو اصلی، شخصیتهای دیگر و از جمله راوی در موقعیتهای کوتاه برای واقعی و ملموس نشان دادن حوادث، درجایگاه روایتشنو نقش ایفاکردهاند و همچنین در برشهای کوتاهی از رمان، روایتشنو در مقام راوی جلوگرشده است. نویسنده در این رمان، نکاتی را بیان نموده که متوجه روایت شنو برون داستانی(خواننده) نیز میشود. این پژوهش با روش توصیفی -تحلیلی به بررسی ابعاد و موقعیت شناختی روایت شنو پرداخته تا با درک و فهم آن عناصر، عرصه برای کشف، شهود، درک عمیق و روش تولید معنا از متن رضوی عاشور فراهم کند.
رمان
روایتشنو
جهان بینی
رضوی عاشور
الطنطوریه
2018
03
21
187
211
https://jalc.sbu.ac.ir/article_98307_9683864eacd6e8df55f33a1584d1be18.pdf
پژوهشنامه نقد ادب عربی
2588-6835
2588-6835
1397
2
17
تبیین مفهوم متناقضنما و کارکرد آن در تعابیر شعری احمد مطر
بهنام
فارسی
علی
بیانلو
متناقضنما شگردی هنریست که به عنوان یکی از مؤلفههای برجستهسازی و آشناییزدایی در متون ادبی مورد توجه ناقدان قرار گرفته است. این فن در ادبیات جدید به عنوان یکی از مهمترین ویژگیهای شعر معاصر به شمار آمده و برای آن انواع، کارکردها و مقاصد خاصی در نظر گرفته شده است. این پژوهش میکوشد تا با تکیه بر روش توصیفی – تحلیلی، کارکرد متناقضنما و انواع آن را در شعر احمد مطر کاویده و به این مساله پاسخ دهد که وی برای بیان چه اغراضی از این شیوه بیانی استفاده کرده است. نتیجه پژوهش حاکی از این است که متناقضنما مهمترین ویژگی اسلوبی شعر احمد مطر به شمار میرود که شاعر آن را در دو گونه متناقضنمای ترکیبی و متناقضنمای معنایی به کار برده است. کارکرد این شگرد در شعر او در جهت تبیین برخی مفاهیم سیاسی، اجتماعی، آزادگی و مفاهیم ذاتی به کار گرفته شده و با استفاده از زبان تمسخر و تهکم و به شکلی طنزگونه در راستای بیان برخی اغراض مثل، تمسخر حکام و سردمداران عرب و سرزنش جامعه عربی به خاطر پذیرفتن ظلم و ستم به کار بسته شده است.
شعر معاصر عربی
احمد مطر
متناقضنما
زبان طنز
2018
03
21
213
247
https://jalc.sbu.ac.ir/article_98308_ebbfcddd125fe2e151c2cc9d8836bbd8.pdf
پژوهشنامه نقد ادب عربی
2588-6835
2588-6835
1397
2
17
جایگاه مفاهیم تربیتی فردی و اجتماعی در داستانهای کوتاه علی حجازی با تکیه بر کتاب «النعاس و أمیر العواصف»
حسین
مهتدی
عبدالحسین
فقهی
عوامل متعددی در شکلدهی شخصیت کودک تأثیر دارد؛ از جمله میتوان به خانواده، اجتماع، مدرسه، رادیو و تلویزیون، کتاب و دیگر وسایل ارتباطی اشاره کرد. یکی از گونههای ادبی که تأثیر بهسزایی در شکلگیری شخصیت کودک دارد ادبیات کودک است. کودکان از زمانی که صحبتکردن را یاد میگیرند در مرتبۀ اول از طریق دیگران و در مرتبۀ دوم بهوسیلۀ خودشان با کتابهای داستان و شعر آشنا میشوند در این میان داستان و قصه بهدلیل قابلیت خاصی که دارد در انتقال مفاهیم تربیتی به کودک تأثیر بهسزایی دارد. آنچه بهعنوان فرضیۀ این پژوهش مطرح است این است که داستان بهعنوان یکی از ابزارهای آموزشی غیررسمی بهطور نیمهمستقیم و غیرمستقیم تأثیر مهمی در انتقال مفاهیم تربیتی به کودکان دارد. بر پایۀ این فرضیه این سؤال مطرح میشود که مهمترین مفاهیم تربیتی بکار رفته در داستانهای کودکانه چیست؟ نگارندگان در این پژوهش بر آن هستند تا با استفاده از شیوۀ توصیفی – تحلیلی مهمترین مفاهیم تربیتی داستانهای کوتاه لبنان را با تکیه بر کتاب «النعاس و أمیر العواصف» اثر کودکانهنویس لبنانی علی حجازی مورد بررسی قرار دهند. در پایان این نتیجه گرفته میشود که این کودکانهنویس لبنانی ضمن رعایت زیباییهای هنری در قالبی خاصی مفاهیم تربیتی همچون وفاداری، اجتناب از تکبر و غرور، تقویت حس وطندوستی، دوراندیشی و اجتناب از سستی؛ تقویت روحیه شکرگزاری از دیگران و ... را در کتاب خود به کودکان منتقل میکند.
مفاهیم تربیتی
ادبیات کودک
داستان
علی حجازی
النعاس و أمیر العواصف
2018
03
21
249
290
https://jalc.sbu.ac.ir/article_98309_99bd55fd84f634b5ef4fdbed5ea97825.pdf