دانشگاه شهید بهشتیپژوهشنامه نقد ادب عربی2588-68356120160220تعلق عام و تعلق خاص در متعدیسازی فعل73898263FAاحسان اسماعیلی طاهریدانشگاه سمنانJournal Article20161210دیر زمانی است که نحویان دربارة نوع ارتباط بعضی جارومجرورها با فعل و شبه فعل اختلاف نظر دارند یااظهار نظر کاملی نکردهاند؛ اما بررسی جارومجرورهای مختلف نشان می دهد که ارتباط آنها با فعل و شبهفعل شدت و ضعف یا درجات و مراتب دارد. با این دید، فقط فعلی که همیشه با حرف جر خاصی به کارمیرود متعدی با واسطه است و متقابلاً فعلهای دیگری که با یک حرف جر عام و غیر دائمی به کارمیروند فقط متمم یا قید گرفتهاند نه مفعول و لزوم و تعدیِ آنها به وسیلۀ آن حرف جر عام تغییر نکردهاست. مقالۀ حاضر با ادعای تفکیک دقیق دو گونه ارتباط میان فعل با جارومجرور، قائل به دو گونه تعلقعام و تعلق خاص شده و دلایلی برای اثبات این ادعا به دست داده است.دانشگاه شهید بهشتیپژوهشنامه نقد ادب عربی2588-68356120160220تحلیل گفتمان انتقادی خطبۀ زیاد بن أبیه معروف به الخطبة البتراء با استفاده از الگوی فرکلاف396598261FAاحمد پاشازانوسدانشگاه بین المللی امام خمینی قزوینروح الله جعفریدانشگاه بین المللی امام خمینی قزوینJournal Article20161210تحلیل گفتمان انتقادی، گفتمان را در ارتباط با عوامل سیاسی - اجتماعی و فرهنگی تحلیل و به بررسیبازتاب ایدئولوژی و قدرت در گفتمان ها و بررسی چگونگی جهت گیری گفتمان ها در تثبیت یا تغییر وضعیتسیاسی موجود می پردازد . یکی از الگوهای پیشنهادی برای تحلیل متون در تحلیل گفتمان انتقادی، الگویتحلیلی نُرمن فرکلاف است. در این الگو، گفتمان در سه سطح توصیف، تفسیر و تبیین بررسی می شود . آنچه درمدل تحلیلیِ فرکلاف انجام می شود گذشتن از چیستیِ توصیف متن به سوی چگونگی و چرایی تفسیر و تبیینمتن است. چنین فرآیندی از تحلیل، روابط علیّ معنایی را در متن جستجو می کند و توصیف متن یا چیستی ویژگی های صوری متن را برای فهم چگونگی رابطۀ متن با پذیرندگان آن و همچنین چرایی تولید متن استفادهمی کند تا هدف اصلی از تولید گفتمان یعنی جایگاه گفتمان در روابط قدرت و مبارزات سیاسی تبیین گردد . در اینتحقیق، خطبۀ زیاد بن ابیه در شهر بصره که به الخطبة البتراء مشهور است با استفاده از الگوی تحلیلی فرکلافتحلیل شده است. هدف اساسی از این پژوهش بررسی متنی کهن در پرتو مفاهیم تحلیل گفتمان انتقادی بهعنوان رویکردی مدرن در تحلیل متون است و این پژوهش در واقع تلاشی برای بازخوانی متنی کهن در پرتومفاهیم انتقادی در عصر مدرن است. در فرآیند تحلیل این خطبه، در سطح اول که توصیف است، ویژگی هایزبان شناسیِ خطبه مانند کلمات، مجازها، جملات، انسجام متن و عوامل آن و چگونگی انعکاس مفاهیم قدرت وایدئولوژی در این ترکیب های دستوری بررسی شده است. در سطح دوم یعنی تفسیر، بافت موقعیتی گف تمان وبینامتنیت بررسی شده و چگونگی ارتباط خطبه با متون موجود و استفاده از این متون در ساختار خطبه تحلیلشده و در سطح تبیین، مفاهیم قدرت، ایدئولوژی، هژمونی و غیریت سازی و جایگاه خطبه در ساختار سیاسی درعصر بنی امیه بررسی شده است. در یک نتیجه گیری کلیّ از تحلیل شکل و محتوای این خطبه می توان گفت کهزیاد بن ابیه به عنوان یک فرماندار أموی به تقویت دیدگاه سیاسی و ایده ئولوژی حکومت اموی پرداخته و بااستفاده از ابزارهای سیاسی مختلف مانند تهدید، ارعاب و تشویق، شنوندگان را به همراهی با حکومت وادار کردهو از منظر تحلیل گفتمان انتقادی، هدف این خطبه در نظام قدرت و تحولات سیاسی آن دوره، حفظ وضعی تسیاسی موجود و تقویت جایگاه سیاسیِ طبقۀ حاکم بوده است.دانشگاه شهید بهشتیپژوهشنامه نقد ادب عربی2588-68356120160220بررسی و تحلیل اشعار تعلیمی سلیمان العیسی در حوزه ادبیات کودک679198262FAمهین حاجی زادهدانشگاه شهید مدنی آذربایجانمایه گوزل بهمندانشگاه شهید مدنی آذربایجانمحدثه ابهندانشگاه شهید مدنی آذربایجانJournal Article20161210ادبیات کودک رویکرد جدیدی است که در سالهای اخیر بسیاری از نویسندگان و شاعران کشورهایجهان به آن پرداخته اند، اینان معتقدند که کودکان به عنوان قشر بنیادی و مهم جامعه، نقش حیاتی درسرنوشت جوامع ایفا میکنند. از این رو، بسیاری از ادیبان این گونه ی ادبی را، ابزاری برای آماده ساختنکودکان و اجتماعی نمودن آنها برای بر عهده گرفتن نقش های اجتماعی در آینده می دانند و معتقد هستند کهآگاه سازی و تربیت درست کودکان، ضامن پیشرفت کشورها خواهد بود. در جهان عرب، بعد از جنگ ژ وئن1967 ، شاهد فعالیت های گسترده ای در زمینه ادبیات کودک هستیم. یکی از پیشگامان این حوزه، سلیمانالعیسی، شاعر معاصر سوریه است که تمام توان خود را در زمینه آشنا ساختن کودکان به مسائل آموزشی،تربیتی، فرهنگی و ملی به کار میگیرد. وی، در به کاربردن کلمات، در اشعار خود، دقت کافی کرده تا از یکسو، گنجینه لغوی کودک غنی شود و از سوی دیگر، کودکان به واسطه آشنایی با کلمات فصیح، حافظ میراثکهن عربی باشند. واژه، نقش اساسی در زندگی اجتماعی انسان دارد و تجارب نسل ها را بر دوش می کشد .سلیمان العیسی، معتقد است که دنیای امروز، دنیای آموزش کودکان است، زیرا کلید موفقیت جامعه در دستانکوچک آنان است. در این پژوهش که به روش توصیفی تحلیلی انجام گرفته، سعی شده است با بررسیاشعار سلیمان العیسی در حوزه ادبیات کودک، مضامین و راهکارهایی که وی در زمینه تربیت و آموزش وآگاهسازی کودکان به کار گرفته، مورد تحلیل و پژوهش قرار گیرد.دانشگاه شهید بهشتیپژوهشنامه نقد ادب عربی2588-68356120160220استعمار و شیوههای مبارزه شعری علیه آن در عصر نهضت عرب9311998264FAاحمد خاتمیدانشگاه شهید بهشتی تهران0000-0003-4902-2772کاظم دزفولیاندانشگاه شهید بهشتی تهران0000-0002-4109-2955فرهاد شاکریدانشگاه شهید بهشتی تهرانJournal Article20161210بحث استعمار یکی از مضامین اصلی شعر عرب در عصر نهضت یعنی نیمه دوم قرن نوزدهم و نیمهاول قرن بیستم است. در شعر این دوره میتوان از غرب چهرهای دوگانه و متعارض دید. از طرفی الگویپیشرفت های علمی و صنعتی و دموکراسی است و از طرف دیگر استعمارگری ظالم و مستبد . زمانی کهغرب از لحاظ علمی و تمدنی مورد بحث است شاعران آن را میستایند و به تقلید از آن تشویق م یکنندولی زمانی که از غرب به عنوان استعمارگر بحث میکنند با شیوه های مختلف به مبارزه با آن برمیخیزند .در این مقاله به شیوه توصیفی تاریخی و بر اساس تحلیل محتوای شعر این دوره سعی شده تا چه رهدوگانه غرب به ویژه سیمای استعمارگری آن از منظر شاعران نشان داده شود. این تحقیق به دنبال پاسخبه این پرسش است که شاعران عصر نهضت چه تصوری از استعمار غرب دارند و چگونه و با چهشیوههایی و تا چه اندازه در شعرشان به آن پرداختهاند؟ از آن جا که شاعران این عصر، مصلحان سیاسی اجتماعی هستند تلاش میکنند تا با ابزار شعر و تکیه بر آموزههای دینی و احساسات میهنی، مردم را بهاتحاد در برابر استعمار و مبارزه با آن دعوت و برنامه های استعمار را برای مردم بیان کنند. تعدد کشورهایعربی و تکثر شعرای این دوره باعث شده تا فقط به شاعران بزرگ و مشهور استناد شود . از جمله اینشاعران میتوان به احمد شوقی و حافظ ابراهیم از مصر، جمیل صدقی زهاوی و معروف رصافی از عراق وخلیل مطران از شام اشاره کرد.دانشگاه شهید بهشتیپژوهشنامه نقد ادب عربی2588-68356120160220اصالت ایرانی برخی از حکمتهای اخلاقی گمنام در کتاب العقد الفرید12114398256FAمحمد رضا عزیزیدانشگاه بیرجندمریم گریوانیدانشگاه بیرجندعبدالرحیم حقدادیدانشگاه بیرجندJournal Article20161210بخش مهمی از حکمت های اخلاقی ایران باستان به زبان عربی، ترجمه و در منابع عربی حفظ شدهاست. این حکمت ها از راه های گوناگون از جمله آثار نویسندگان ایرانی مانند ابن مقفع و ثعالبی به ادب وفرهنگ عربی نفوذ کرده و به تدریج، هویت اصلی و ایرانی آن از بین رفته است . این مقاله به بررسیبرخی از حکمت ها که نام گوینده آن در گذر زمان بنا به دلایل گوناگون حذف گردیده و اصالت ایرانی آندر فرهنگ عربی مغفول مانده، میپردازد. به علت فراوانی منابع عربی در این زمینه، پژوهش حاضر بهکتاب العقد الفرید، اثر ارجمند ابن عبدربه(متوفی 328 ق) محدود شد؛ این کتاب به مثابه گنجینه ادب شرق،دربردارنده بسیاری از حکمت های اخلاقی ایرانیان است که به صورت پراکنده در لابه لای کتاب آمدهاست. پاره ای از این سخنان از کتاب مذکور، گردآوری شد و با تکیه بر منابع معتبر عربی و فارسی ومؤلفه های فرهنگی، اجتماعی، محیطی و غیره توصیف و تحلیل گردید تا مالکیت معنوی آن، دوباره بهحکیمان و پادشاهان دوره باستان همچون بزرگمهر، اردشیر، انوشیروان و غیره بازگردانده شود.دانشگاه شهید بهشتیپژوهشنامه نقد ادب عربی2588-68356120160220بازتاب شخصیت حضرت عباس(ع) در ادبیات معاصر عربی و فارسی (با تکیه بر اشعار برجسته شاعران سده اخیر)14516698257FAعبدعلی فیض الله زادهدانشگاه شهید بهشتی تهرانبهزاد حشمتیدانشگاه شهید بهشتی تهرانJournal Article20161210تجلی شخصیتهای حماسی در ادبیات ملل مختلف بارز است و بسیار به آن اهمیت داده م یشود .شاعران به آن شخصیتها فخر میورزند و بخش فراوانی از سرودههای خویش را به دلاور یهای آناناختصاص میدهند. ادبیات فارسی وعربی به طور گسترده ای از واقع ۀ کربلا و شخصیت های آن تاثیرپذیرفته است و اشعار فراوانی در این زمینه سروده شده است؛ ولی با توجه به قابلیتهای زبانی و شرایطمختلف ادبی و نوع نگاه شاعران در ادبیات فارسی و عربی، تعابیر آنان از این واقعه گاهی مشترک و گاهیمختلف است. در این میان بخشی از ادبیات عاشورایی فارسی و عربی به حضرت عباس (ع) حماسه سازدلاور واقعه کربلا اختصاص دارد و این اشعار ابعاد مختلف شخصیتی ایشان را انعکاس م یدهد و اینانعکاس در آیینۀ ادبیات فارسی و عربی شایان بررسی و تحلیل است . در ادبیات عربی به مضامینیهمچون سقایت، شجاعت و فخر در توصیف شهادت ایشان و ذکر نسب، بسیار بیشتر از ادبیات فارسیتوجه شده است و در ادبیات فارسی نیز مظلومیت وزیبایی و پرچمداری حضرت عباس (ع) دارای برترینسبی است. به طور کلی صبغۀ حماسی اشعار عربی معاصر نسبت به اشعار فارسی پررنگتر است در حالیکه جنبۀ رثایی در ادبیات فارسی چشمگیر تر است. این مقاله به بررسی ابعاد مختلف شخصیتی حضرتعباس(ع) در بارزترین سرودههای معاصر عربی و فارسی و شباهت و تفاوتهای این بازتاب میپردازد.دانشگاه شهید بهشتیپژوهشنامه نقد ادب عربی2588-68356120160220رئالیسم جادویی در رمان عالم بلا خرائط اثر عبد الرحمن منیف و جبرا ابراهیم جبرا16718598258FAحسن گودرزی لمراسکیدانشگاه مازندرانآسیه شراهیدانشگاه مازندرانJournal Article20161210رئالیسم جادویی یکی ازانواع رئالیسم است که در قرن اخیر مورد توجه گروهی از نویسندگان واقعشده است. از عالم ماوراءالطبیعه خبر میدهد و هدف اساسی آن برخورد کردن با اسراری است که زیرپدیدههای واقعی مخفی شده است. رئالیسم جادویی در رمان به این معناست که همه عناصر داستانطبیعی است و تنها یک یا چند عنصر جادویی و غیرطبیعی در بافت داستان وجود دارد. در واقع داستانی کهاز این منظر بررسی میشود سر مبهم جامعه را در بطن واقعیت نمایان میکند، بدون این که این سر راشرح و بسط دهد. این پژوهش بر آن است تا رئالیسم جادویی را در رمان عالم بلا خرائط (دنیای بدوننقشه) اثر عبدالرحمن منیف و جبرا ابراهیم جبرا مورد بررسی قرار دهد و اثبات نماید که توصیف جزئیاتیک اتفاق توسط یکی از شخصیتهای داستان، بیان عناصر ماوراءطبیعی مثل ارواح خاندان راوی داستانیا پیشبینی و غیبگویی حوادث در داستان که دلیل بر آگاهی از وقایع فوق طبیعی دارد، تاریخی بودنبخش واقعی داستان، استفاده از جادو برای مقابله با بی عدالتیهای موجود در جامعه، کشف و توصیفعناصر ماوراء و برتر از واقعیت، دوگانگی شخصیت درعالم واقع و خیال، درکنار مطرح کردنشخصیتهایی مثل عمه نصرت و شخصیت خود راوی که دائماً درگیر خیالاتش است ، نشان از وجودرنگی از خیال و جادو در بستر واقعی داستان دارد که به کمک مؤلفههای ذکر شده می توان مشکلاتجامعه را به شیوه ای جدیدتر به خواننده نشان داد و داستان را برای او مهیجتر و ذهن او را بیشتر درگیراتفاقات و حوادث داستان کرد.دانشگاه شهید بهشتیپژوهشنامه نقد ادب عربی2588-68356120160220تحلیل کهن الگوهای" نقاب" و" سایه" در لافتات 1 احمد مطر18721298259FAحمید رضا مشایخیدانشگاه مازندرانزهرا شجری قاسم خیلیدانشگاه مازندرانJournal Article20161210نظریۀ کهن الگو که کمتر از یک قرن قبل، توسط یونگ در روانشناسی تحلیلی مطرح گردید، بهبررسی جنبه های ناخودآگاه جمعی در بشر میپردازد و رفتار افراد را بر اساس آن مورد تحلیل قرار میدهد .از بین کهن الگوها، نقاب و سایه، با مفهوم خاص خود در خور توجه هستند . نقاب، در و اقع شخصیتبیرونی فرد است که با آن در اجتماع حضور مییابد و سایه، شامل تمام غرایز بدوی و حیوانی ماست کهسعی در پنهان کردن آن داریم. احمد مطر، جزء شاعرانی است که با توجه به شرایط نابسامان سیاسی واجتماعی حاکم بر جوامع عربی به ناخودآگاه جمعی پناه برده و برای بیان دیدگاه های انتقادیاش، بیشتر بهبیان جنبه های منفی نقاب و سایه میپردازد. با توجه به نمودی که این کهن الگوها در انسان های افکارمطر دارند، در این جستار، به بررسی این کهن الگوها، چگونگی خود نمایی تبعات منف ی نقاب و سایه دراشعارش و ارائۀ راه حل مناسب برای گذر از جنبههای منفی آن، از دیدگاه وی پرداخته شد. نتیجه پژوهشنشان میدهد مطر در اکثر موارد، فقط به بیان نقابهایی چون زهد، متانت، پاکدامنی و غیره و سایه هاییچون کور دلی، پستی، ترس و ذکر پیامدهای ناشی از جنبۀ منفی آنها که منجر به عدم یکپارچگیشخصیت میشود، بسنده کرده و کمتر به ارائۀ راهحل برای گذر از این کهن الگو ها و رسیدن به خودپرداخته است.دانشگاه شهید بهشتیپژوهشنامه نقد ادب عربی2588-68356120160220تحلیل و بررسی خطبۀ «اشباح» از منظر نقد فرمالیستی21324998260FAسید رضا میر احمدیدانشگاه سمنانعلی نجفی ایوکیدانشگاه کاشاننیلوفر زریونددانشگاه کاشانJournal Article20161210گر چه اساس نقد فرمالیستی با محور قرار دادن متن و نادیده گرفتن مسائل بیرونی آن همچون شخصیت مؤلف، مسائل اجتماعی، تاریخی و روانشناسی است و شاید از دیدگاه جامعنگر بر آن عیب باشد، اما از آنجا که در پی واکاویِِ ارزش ادبی اثر و برجستهسازی شکل و فرم و بررسی میزان انسجام و ادبیّت متن است تا حدود زیادی ارزشمند است و میتواند اساس نقد برای تطبیق بر متون دیگر باشد. این نگاشته با الگو گرفتن از اصول نقد فرمالیستی قصد دارد به بررسی و تحلیل بافت اثر ادبی و عناصر تشکیل دهندۀ آن یعنی صامت و مصوّتها، هجاها، صور خیال، صنایع بدیعی، و غیره در خطبۀ «اشباح» نهجالبلاغه بپردازد تا بُعد زیباشناسانۀ آنرا با توجه به کارکرد هر جزء در ساختار کل متن به مخاطب نشان دهد. از پژوهش اینگونه بر میآید که انسجام حروف، واژگان و جملههای متن یادشده بهصورت کامل مشهود و مجموعۀ آواها و چینش خاص واژگان در پی القای معانیای فراتر از معنای فرهنگنامهای آن است؛ این انسجام و کاربرد خاص واژگان علاوه بر ویژگیهای ظاهری کاربست مجازی و صورتهای استعاری و کنایی دیگری را برای بیان معانی تازه جلوهگر نموده است که تماماً در راستای هدف خطبه یعنی به تصویر کشیدن خداوند و قدرت بیانتهای او در خلقت به کار برده شدهاند.