چکیده

رمانتیسم سیاه یکی از جریان‌های ادبی است که بر پایۀ نگاه یأس‌آلود و بدبینانه نسبت به مسائل فردی و اجتماعی بنا شده است و مضامینی چون: مرگ‎اندیشی، درد و رنج، بدبینی، تنهایی، توصیف ابتذال و جنبه‌های مشمئزکنندۀ وجود انسانی، فضای مبهم و تاریک، ترس و هراس، نفی ارزش‌های انسانی، یأس و سرخوردگی نسبت به جامعه و موقعیت وجودی انسان و انزواطلبی را انعکاس می‌دهد. در آثار برخی از شاعران و نویسندگان، می‌توان به نمونه‌هایی از سیاه‌نویسی دست یافت که در اوضاع تاریخی خاص، نگاه نومیدانه و بدبینانه، نسبت به هستی بازتاب می‌دهد. آدونیس، شاعر معاصر عرب، از این امر مستثنی نیست. او شاعری سوری تبار است که بر اثر فعالیت‌های سیاسی و سرودن اشعار اعتراض‌آمیز علیه مقامات، به زندان افتاد؛ در میان شاعران معاصر عرب، برجسته‌ترین نقش را در شعر معاصر و جدید عرب ایفا کرد که او را در صف نخستین شاعران نوپرداز و نظریه‌پرداز قرار داد. برخلاف عده‌ای که معتقدند، آدونیس شاعری رمانتیسم نیست و در اشعار او بویی از رمانتیسم به مشام نمی‌رسد، ولی در آخرین دفتر شعری او با عنوان «المسرح و المرایا (صحنه‌ها و آینه‌ها)» رگه‌هایی از رمانتیسم سیاه وجود دارد که با زبانی مبهم و نمادین بیان شده است. هدف این پژوهش نشان دادن رمانتیسم سیاه در این مجموعه است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد علت سیاه‌نویسی آدونیس در این مجموعه،گاه ریشه در شرایط اجتماع فاسد و گاهی هم نشأت گرفته از دست نیافته‌های اوست. «تعب» از پربسامدترین موتیف‌هایی است که شاعر برای به تصویر درآوردن ناکامی‌هایش از آن بیشترین بهره را جسته است. نگارندگان کوشیده‌اند تا با روش توصیفی - تحلیلی قطعه‌هایی از این دفتر که درصد سیاه نویسی در آن بیشتر بود را شناسایی و ترجمه کنند، سپس به تحلیل آن بپردازند. کاوش در زمینه‌ها و عوامل سیاه‌نویسی در این مجموعه موجب می‌شود تا با یکی از آثار ادبیات معاصر عرب که نشأت گرفته از اوضاع انقلابیِ سیاه و وخیم جامعه است، رویارویی آگاهانه داشته باشیم.