نوع مقاله : علمی - پژوهشی
چکیده
گفتمان‌کاوی یک روش تحقیق کیفی است که با دیگر علوم انسانی ارتباط دارد و در زمینۀ تحلیل آثار ادبی نیز کاربرد دارد. گفتمان‌کاوی انتقادی، از زیرمجموعه‌های گفتمان‌کاوی است که با زبان‌شناسی پیوند محکمی دارد و نورمن فرکلاف از مشهورترین نظریه‌پردازان آن است که با ارائۀ الگوی خود در سه سطح توصیف، تفسیر و تبیین به پژوهشگران ادبیات این امکان را می‌دهد تا به تحلیل آثار ادبی و فرایند اعمال قدرت و تقابل طبقات اجتماعی بپردازند. با توجه به تغییر ساختار مدیریتی در کشورهای عربی، نویسندگان عرب در رمان‌های خود موضوعات مختلفی همچون برخورد فرهنگ غرب و شرق، ازخودبیگانگی فرهنگی، افراط‌گرایی و دیکتاتوری را بیان می‌کنند و تأثیر اعمال قدرت حکومت علیه طبقات جامعه را نشان می‌دهد. رمان سیدات الحواس الخمس اثر جلال برجس نویسندۀ اردنی از رمان‌های اجتماعی است که با نگرشی تاریخی بسیاری از تحولات اخیر جهان عرب را نشان داده است. پژوهش حاضر می‌کوشد بر اساس نظریۀ فرکلاف تقابل گفتمان رسمی و انتقادی را در این رمان بررسی کند. نتایج پژوهش حاکی از آن است که گفتمان رسمی و در رأس آن حکومت و سرمایه‌داران پرنفوذی همچون سلیمان الطالع با اعمال قدرت علیه طبقات پایین‌دست جامعه و زنان از آن‌ها در جهت منافع خود بهره‌کشی می‌کنند و به موازات آن گفتمان انتقادی برای ایجاد تغییرات مثبت در جامعۀ اردن می‌کوشد.
موضوعات
)