چکیده

خروج از هنجار رایج نوشتار یکی از گونه‌های هنجارگریزی است. هنجارگریزی نوشتاری که در تقسیم بندی لیچ یکی از هشت گونۀ هنجارگریزی محسوب می‌شود، هنگامی مورد استفاده شاعر قرار می‌گیرد که کلمات به تنهایی بار معنایی کافی برای انتقال پیام را نداشته باشند؛ ضمن این که این فرصت را به خواننده می‌دهد تا در تعامل با متن، برداشت آزادی داشته باشد. سعدی یوسف از شاعرانی است که هنجارگریزی نوشتاری در شعر او جایگاه برجسته‌ای را به خود اختصاص داده است؛ به گونه‌ ‌ای که می‌توان استفاده از هنجارگریزی نوشتاری را ویژگی سبکی او به شمار آورد. در پژوهش پیش رو سعی بر آن است تا با شیوۀ توصیفی- تحلیلی و با استناد به شواهدی که نشان دهندۀ آشنایی‌زدایی نوشتاری‌ است، ابتدا نمونه‌های این نوع هنجارگریزی درشعر این شاعر عراقی مشخص شده و سپس توضیح داده شود که  هنجارگریزی مورد بحث، در شعر او تا چه اندازه رویش طبیعی و بی تکلّف داشته است. در نهایت یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که مهم‌ترین مصادیق هنجارگریزی نوشتاری در شعر سعدی یوسف عبارتند از: جدا نویسی حروف واژه‌ها و استفاده از جای خالی، نوشتن پلکانی و عمودی سطرهای شعری، استفاده از اشکال هندسی و شکل تصویری اعداد، تکرارکلمات و ایجاد هماهنگی بین مفهوم واژه و شکل نوشتاری آن و تغییر اندازه قلم و به کارگیری واژه‌هایی از زبان انگلیسی. هدف ازکاربست این نشانه‌های دیداری، جلب توجه خواننده و تأثیر گذارتر کردن کلام شعری در حوزۀ عاطفه و برجسته‌تر کردن عینیّت معنا و همچنین تکامل پیام شعری است.