چکیده

احساس‌گرایی، تخیّل و رؤیاپردازی، درون نگری، غم‌گرایی، عشق و فردگرایی را می‌توان مبانیِ اساسیِ رمانتیسم به‌شمار آورد. حال اگر نویسنده‌ای رمانتیک با ویژگی‌هایی که ذکر شد بخواهد به محیط، اجتماع، ملّت، میهن، مردم و مقولاتی از این قبیل توجّه نشان دهد، شاخه‌ای از رمانتیسم با نام رمانتیسمِ اجتماعی شکل خواهد گرفت. ادبیّات عربی به‌عنوان یکی از حوزه‌های پویا در عرصۀ ادبیّات جهان، همواره شاهد تغییرات متنوّعی در طول دوره‌های مختلف بوده است. در دورۀ معاصر نیز، پابه‌پای تحوّلات جهانی هرچند با تأخیر، پذیرای آموزه‌های مکتب رمانتیسم شد. مؤلفه‌های رمانتیسم در راستای بیان مضامین اجتماعی در ادبیّات داستانی تا امروزه ادامه داشته است تا جایی که نویسنده‌ای چون احلام مستغانمی را باید به حقّ یکی از سرآمدان این مکتب ادبی دانست. «ذاکرة الجسد» یکی از موفّق‌ترین آثار داستانی این نویسندۀ زن الجزائری است. این پژوهش با روشی تحلیل محتوا به بررسی و تحلیل دقیقِ مؤلفه‌های رمانتیسم اجتماعی در رمان «ذاکرة الجسد» پرداخته است. مستغانمی با استفاده از چهارچوب رمانتیسم و با به‌کارگیری شیوه‌های زبانی هوشمندانه توانسته است دردها و دغدغدغه‌های اجتماعی خود و جامعه را به‌عنوان یک روشنفکرِ معاصر به مخاطب ارائه دهد. او در رمان «ذاکرة الجسد»، ملّی‌گرایی، مسائل اجتماعی-سیاسی، نابرابری، فسادِ دستگاه سیاسی حاکم بر الجزائر، فقرِ اقتصادی و فرهنگیِ موجود در جامعه، سرخوردگی از انقلابِ استقلال‌طلبانۀ الجزائر و امید نداشتن به نسلِ بعد از انقلاب را با تصاویر و توصیف‌هایی عاشقانه و غنایی به تصویر می‌کشد و از آن‌جا که همۀ این مؤلفه‌ها را در سیر روایی عاشقانه‌ای به خواننده القاء می‌کند، می‌توان ذاکرة الجسد را نمونه‌ای عالی از تلفیق احساس و اجتماع به حساب آورد.