چکیده

هدف ما در این مقاله ترسیم نقش مهم منابع عربی در شرح و تفسیر متون ادب فارسی و تبیین مبانی فرهنگ ایرانی است زیرا بسیاری حقایق مربوط به فرهنگ و ادب ایران‌زمین در لایه‌های ستبر متون عربی مدفون شده و محققان ما توجه کم‌تر بدان دارند. این در حالی است که در شرح متون ادب فارسی، استناد به متون عربی به گونه‌ای صورت می‌گیرد که نه تنها نقشی در تبیین سرچشمه‌های فکری ایرانیان ندارد بلکه موجب کج فهمی و تفسیر نادرست ادب فارسی می‌شود زیرا بسیاری از مضامین ادب فارسی را بدون اشاره به پیشینة ایرانی آن‌ها به منابع عربی ارجاع می‌دهند. عبدالحسین زرین کوب، حدود 60 مضمون از گلستان سعدی را با آثار ادبی قبل از سعدی مقایسه کرده و در متون ادب فارسی، عربی و دینی شواهدی از تأثیرپذیری سعدی ارائه کرده‌است. در این میان فقط به پیشینة ایرانی دو مورد از شصت مورد مذکور اشاره کرده‌است؛ درحالی‌که بنا به ادعای این مقاله، لایه‌های فکری و فرهنگی ایرانیان باستان، در گلستان سعدی به قدری محکم و استوار است که با استناد به منابع عربی، دست کم 27 مورد از این 60 عنوان را در ذهن و زبان نیاکان باستانی ما می‌توان پیدا کرد.