نویسندگان
1
استاد دانشگاه علامه طباطبائی
2
دانشجوی دکتری دانشگاه شهید بهشتی
,
نوع مقاله : علمی - پژوهشی
چکیده
منظومة شاهنامة الفردوسی و المجلد الاول من تاریخ غرر اخبار ملوک الفرس و سیرهم للثعالبی المرغنی تتشابهان کثیرا فی تناول حیاة ملوک الفرس و قصصهم بالنسبة الی الکتب الأخری المتبقیة من تلک الحقبة. من الممکن ان شاهد الثعالبی المرغنی کتاب شاهنامة الفردوسی فی مکتبة البلاط بمساعدة اخی الملک محمود الغزنوی و استفاد منه فی تألیف تاریخه. و أمّا هدفنا من هذه الدراسة فهو الاجابة عن ان الثعالبی هل استفاد من شاهنامة الفردوسی فی کتابة المجلد الاول من تاریخه؟ و ما هی مواضع الموافقة و المخالفة بین الکتابین ؟ و ما هو سببها؟ وحاولنا ان نجیب علی هذه الأسئلة بمقارنة نص الکتابین و بالدراسة التاریخیة، و منهجنا فی هذه المقالة هو توصیفی- تحلیلی. و أظهرت الدراسة ان سبب تشابه الکتابین هو ان الفردوسی و الثعالبی استفادا من مصادر کثیرة و مختلفة و لکن المصدر الاساس الذی اعتمد علیها الفردوسی و الثعالبی هو الشاهنامة المنثورة لابی منصور
- المصادر العربیة:
- _ القرآن الکریم.
- - ابن الأثیر، ابوالحسن علی بن محمد، 1966، الکامل فی التاریخ، بیروت: دار صادر.
- - ابن الندیم، محمد بن اسحق، 1381، الفهرست، التحقیق، رضا تجدد، الطبعة الاولی، تهران: انتشارات اساطیر.
- - الاصفهانی، حمزة بن حسن، 1340، تاریخ سنی ملوک الأرض و الأنبیاء، برلین: مطبعة کاویانی.
- -براون، ادوارد جرانفیلد، 1945، تاریخ الادب فی ایران من الفردوسی الی السعدی، تر: د. ابراهیم امین الشواربی، مصر: مطبعة السعاد.
- -بروکلمان، کارل، 2008، تاریخ الادب العربی، تر: یعقوب بکر، د. رمضان تواب، الطبعة الثانیة، قم: مؤسسة دار الکتب الاسلامیة.
- -البنداری الاصفهانی، فتح بن علی، 1970، الشاهنامة، تصحیح، د. عبدالوهاب عزام، تهران: مطبعة الاسدی.
- - البیرونی، ابوریحان محمد بن احمد، 1876، الآثار الباقیة عن القرون الخالیة، کابل: انجمن جام.
- - ثابت الفندی، محمد، 1933، دائرظ المعارف الاسلامیة ( الترجمة العربیة )، مصر: دار الفکر.
- - الثعالبی المرغنی، حسین بن محمد، 1900، غرر اخبار ملوک الفرس و سیرهم، التصحیح و التعلیق، هرمان زوتنبرگ، پاریس.
- - الزرکلی، خیرالدین، 1990، الأعلام، ، الطبعة الخامسة، بیروت: دارالعلم للملایین.
- - روزنتال، فرانز، 1963، علم التاریخ عند المسلمین، ترجمة، د. صالح احمد العلی، بغداد: مکتبة المثنی.
- - زیدان، جرجی، 1912، تاریخ آداب اللغة، مصر: دارالهلال.
- - الطبری، ابوجعفر محمد بن جریر، 1965، تاریخ الرسل و الملوک، بیروت: مکتبة خیاط.
- - غنیمی هلال، محمد، 1973، النقد الادبی الحدیث، بیروت: دارالثقافة.
- - غنیمی هلال، محمد، 1983، الادب المقارن، بیروت: دارالعودة.
- - محمدی، محمد، 1964، الترجمة و النقل عن الفارسیة( کتاب التاج و الآیین)،بیروت: منشورات قسم اللغة العربیة و آدابها.
- - مندور، محمد، 1985، فن الشعر، قاهره: الهیئة المصریة للکتاب.
- - المقدسی، مطهر بن طاهر 1962، البدء و التاریخ، تهران: مکتبة الاسدی.
- - ندا، طه، 1945، دراسات فی الشاهنامة، الاسکندریة: دار الطالب.
- - النظامی العروضی، احمد بن عمر، 1949، چهارمقاله( المقالات الاربع)، ترجمة، د.عبدالوهاب عزام، یحیی الخشاب، القاهره: مطبعة لجنة التألیف و الترجمة و النشر.
- - یعقوبی، احمد بن یعقوب، 1964، تاریخ الیعقوبی، بیروت: دار صادر للطباعة و النشر.
- المصادر الفارسیة:
- -افشار، محمود، 1364، نامواره دکتر محمود افشار، به کوشش: ایرج افشار، کریم اصفهانیان، تهران: بنیاد موقوفات دکتر افشار.
- -بیهقی، ابوالفضل محمد بن حسین، 1370، تاریخ بیهقی، تصحیح: د. فیاض، د. قاسم غنی، تهران: انتشارات خواجو.
- - الثعالبی، ابومنصور عبدالملک بن محمد بن اسماعیل، 1328، شاهنامه ثعالبی، ترجمه: محمود هدایت، تهران: چاپخانه مجلس.
- - الثعالبی، حسین بن محمد، 1368، تاریخ ثعالبی، ترجمه: محمد فضائلی، تهران: نشر قطره.
- -الثعالبی المرغنی، حسین بن محمد، 1373، شاهنامه کهن، ترجمه: سید محمد روحانی، مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی.
- -دهخدا، علی اکبر، 1377، لغت نامه، چاپ دوم، تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
- - سمرقندی، دولتشاه، 1337، تذکرة الشعراء، تحقیق و تصحیح: محمد عباسی، تهران: انتشارات کتابفروشی باران.
- - صفا، ذبیح الله، 1335، تاریخ ادبیات در ایران، تهران: انتشارات ابن سینا.
- - صفا، ذبیح الله، 1352، حماسه سرایی در ایران، چاپ سوم، تهران: انتشارات امیر کبیر.
- - فردوسی، ابوالقاسم، 1373، شاهنامه، به کوشش و زیر نظر: سعید حمیدیان، تهران: نشر قطره.
- - کزازی، میرجلال الدین، 1379، نامه باستان، تهران: انتشارات سمت.
- - کنگره هزاره فردوسی، 1362، هزاره فردوسی، تهران: دنیای کتاب.
- - مستوفی، حمدالله، 1339، تاریخ گزیده، تصحیح: عبدالحسین نوایی، تهران: بی نا.
- - مصاحب، غلامحسین، 1387، دایرة المعارف فارسی، چاپ پنجم، تهران: امیر کبیر.
- -مینوی، مجتبی، 1372، فردوسی و شعر او، چاپ سوم، تهران: انتشارات طوس.
- - نولدکه، تئودور، 1369، حماسه ملی ایران، ترجمه: بزرگ علوی، تهران: نشر سپهر.
- - هانزن، کورت هاینریش، 1374، شاهنامه شناسی ساختار و قالب، ترجمه: کیکاوس جهانداری، تهران: نشر پژوهش فروزان.
- - یوسفی، غلامحسین، 1341، فرخی سیستانی، مشهد: انتشارات کتابفروشی باستان.
)