بررسی محتوایی مولدیه های ابن زمرک اندلسی

آذر شب, محمد علی; قاسم پور, افسانه; دزفولی, محمد; طاهری‌نیا, علی‌باقر

نویسندگان

¹ استاد دانشگاه تهران

² دانشجوی دانشگاه تهران

³ دانشگاه تهران

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

چکیده

ابن زمرک، شاعر و وزیر دولت بنی‌الاحمر در اندلس، اشعار بسیاری در مدح رسول اکرم (صلی‌اللّه علیه) دارد. این اشعار، از آن جهت که در جشن‌های حکومتی میلاد پیامبر خوانده می‌شد، مولدیه نامیده شد. بررسی این مولدیه‌ها نشان می‌دهد ابن زمرک مضامینی قالبی و مشخص را محور شعر خود قرار می‌دهد که در همۀ مولدیه‌ها تکرار می‌شوند. در این مولدیه‌ها، بعد از مقدمۀ تغزلی، شاهد دو تخلص هستیم: نخست تخلص از مقدمه به مدح پیامبر و سپس تخلص از مدح پیامبر به مدح امیری که برگزارکنندۀ جشن میلاد پیامبر بود. در تخلص نخست، وصف ناقه و قافله‌های رهسپار حج دست‌مایۀ شاعر برای گذار از مقدمه و انتقال به موضوع اصلی است. در بخش اصلی، پرداختن به حقیقت محمدی، مسئلۀ قدیم بودن پیامبر، فاتح رسل بودن او و خبر دادن کتاب‌های آسمانی از آمدنش، ذکر معجزات و شفاعت‌خواهی از ایشان مهم‌ترین محورهای مدح به‌شمار می‌روند. در تخلص به مدح امیر، شاعر واژۀ «اللّه» را محور قرار می‌دهد و با آن، بخش مدح نبی را به بخش مدح امیر پیوند می‌زند. تکرار مفاهیم و تکنیک‌های پردازش و نیز ترتیب مشخص چینش مطالب در ساختمان مولدیه‌های ابن زمرک، از معایب این مولدیه‌هاست.

کلیدواژه‌ها

مراجع

- قرآن مجید، ترجمه محمد مهدی فولادوند، تهران : دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی.
-آذرشب، محمد علی، 1375؛ الادب العربی و تاریخه ، تهران: سمت.
- آشتیانی ، جلال الدین ، بی تا؛ مقدمه مشارق الدراری، قم : انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
- ابن الخطیب، لسان الدین ، 1974؛ الاحاطة فی أخبارغرناطة، المجلد الثانی ، حقق محمد عبدالله عنان ، الطبعة الاولی ، قاهرة : مکتبة الخانجی.
- احمد بدوی، احمد، 1964؛ أسس النقد الادبی عند العرب، الطبعة الثالثة ، قاهره : نهضة مصر.
- البستانی، پطرس، د.ت ؛ ادباءالعرب فی الاندلس وعصر الانبعاث، بیروت : دارالجیل
-. دیوان ابن زمرک الاندلسی ، 1997؛ قدم له محمد توفیق النّیفر، الطبعة الاولی ، تونس : دارالغرب الاسلامی.
- دیوان البوصیری،1955؛تحقیق محمد سیدکیلانی، الطبعة الاولی، مصر: مطبعة مصطفی البابی الحلبی.
- دیوان الحمیری، د.ت ؛ تحقیق شاکر هادی، ، بیروت :مکتبة الحیاة.
-رضوان الدایة، محمد، 1986؛ مشاهیر الشعراء و الکتاب،(برگرفته از کتاب نثیر الفرائد ابن الاحمر، ، الطبعة الاولی، بیروت: عالم الکتب.
-الزرکلی، خیر الدین ، 1961؛ الاعلام ، الطبعة الثانیة ، الجزء الثامن ، بیروت.
-سالم ، محمد محمود، 1996؛ المدایح النبویة حتی نهایة العصر الملوکی، بیروت: دارالفکر.
-صدر ،حسن ، د.ت؛ تأسیس الشیعة ، طهران :منشورات الاعلمی.
-ضیف ،شوقی ،د.ت ؛ عصر الدول و الامارات(الاندلس) ، الطبعة الثالثة، قاهر: دارالمعارف.
- ضیف ،شوقی ،د.ت ؛ عصر الدول و الامارات(مصر)، ..............................
- عوض الکریم، مصطفی، 1974؛ فن التوشیح ، مقدمه شوقی ضیف، ، الطبعة الثانیة، بیروت: دارالثقافة.
- فیروز الموسی ، 1420 ، المقدمة الغزلیة للمدحة النبویة الاندلسیة ، اللغة العربیة الاردنیة ، ربیع الثانی ، العدد 57
- لامعی ، احمد، 1428،التشوق إلی الأماکن المقدسة فی المدائح النبویة ، بقیة الله، ربیع الاول و الثانی ، شماره 187
-لویس شیخو ،أب، 1998؛ المجانی الحدیثة ، حقق فؤاد إفرام البستانی، الطبعة الرابعة ، قم: ذوی القربی.
-مبارک ،زکی، 1997؛ المدائح النبوی ومدح أهل البیت، الطبعة الثانیة، بیروت: مکتبة الشرق.
-معروف ،نایف ، 1998؛ الادب الاسلامی، الطبعة الثانیة، دارالنفائس.
-المقری التلمسانی ،شهاب الدین ،1968؛ نفح الطیب من غصن الاندلس ،حقق احسان عباس ، د.ط ، بیروت :دارصادر.
- المقری التلمسانی، شهاب الدین ، 1940؛ ازهار الاریاض فی أخبار العیاض، حققه ابراهیم الابیاری، مصطفی السقا، الجزء الثانی، لجنة التألیف.
-مولانا ، جلال الدین محمد بلخی1385؛ مثنوی معنوی ،چاپ اول، تهران: نشر پیمان.
- النیفر، محمد توفیق، 1997؛ دیوان ابن زمرک الاندلسی، الطبعة الاولی ، تونس: دار الغرب الاسلامی.
-همایی، علامه جلال الدین،1373؛ فنون بلاغت و صناعات ادبی، چاپ دهم ، تهران: مؤسسه نشر هما.