نویسندگان
1
عضو هیئت علمی دانشگاه خلیج فارس
2
دانشجوی دوره دکتری دانشگاه خلیج فارس
,
نوع مقاله : علمی - پژوهشی
چکیده
تتابع‌اضافات به معنی پی در پی آمدن کلمات است. برخی علمای بلاغت عربی آن را عیب و اسباب خلوّ فصاحت ذکر کرده و برخی نیز مشروط به شرایطی آن را نیکو دانسته‌اند، لیکن امروزه در فارسی نگاهی زیباشناسانه به تتابع اضافات وجود دارد و نیکو شمرده می‌شود. این پژوهش با روش بلاغی ـ تطبیقی و به هدف بررسی دلایل نظر متفاوت علمای بلاغتِ هر دو زبان دربارة تتابع اضافات، تفاوت‌ها و شباهت‌های کاربرد آن را در هر دو زبان بررسی می‌کند. ویژگی‌های دستوری زبان فارسی و عربی یکسان نیست و همین امر در نیکو بودن تتابع اضافات یا برعکس قبح آن در دو زبان اثرگذار است.بارزترین تفاوت تتابع اضافات در زبان فارسی در مقایسه با عربی تکرار کسرة اضافه در آن و موسیقایی کردن کلام است. همچنین تنوع کلمات متوالی از لحاظ نوع، در زبان فارسی در مقایسه با عربی بیشتر است، برای مثال ضمیر منفصل اول شخص و اسم اشاره در بین شواهد تتابع اضافات دیده می‌شود، ولی در شواهد تتابع اضافات عربی وجود ندارد. به نظر می‌رسد همین تنوع، در کاربردی‌تر بودن آن در زبان فارسی مؤثر است.
- ابن عربشاه، ابراهیم بن محمد. (لا تا). الأطول: شرح تلخیص مفتاح العلوم. تحقیق عبد الحمید هنداوی. الطبعه الأولی. بیروت: دار الکتب العلمیه. الجزء الأول.
- احمدی گیوی، حسن و انوری، حسن. (1377ش). دستور زبان فارسی. چاپ بیستم. تهران: فاطمی.
- اخوان ثالث، مهدی. (1393ش). شعر زمان ما(2). با مقدمة محمد حقوقی. چاپ شانزدهم. تهران: انتشارات نگاه.
- ارژنگ، غلامرضا. (1370ش). گزیدة زبان وادب فارسی. چاپ اول. تهران: انتشارات آزمایشی متون درسی.
- برکات، ابراهیم ابراهیم. (لا تا) النحو العربی. الطبعه الأولی. القاهره: دار النشر للجامعات. الجزء الرابع.
- بهزادی اندوهجردی، حسین. (1373ش). سیری در بدیع، چاپ اول. تهران: نشر صدوق.
- التفتازانی، سعد الدین.(1387ش).المطول. تصحیح احمد عزو عنایه. الطبعه الأولی. طهران: دار الکوخ.
- تقوی، نصر الله. (1363ش). هنجار گفتار در فن معانی و بیان و بدیع فارسی. چاپ دوم. اصفهان: فرهنگسرای اصفهان.
- جامی، عبد الرحمن. (لا تا). شرح ملا جامی علی متن الکافیه فی النحو. لا طبعه. بیروت: دار إحیاء التراث العربی. الجزء الدول.
- الجرجانی، عبد القاهر. (1992م). دلائل الإعجاز. علّق علیه محمود محمد شاکر. الطبعه الثالثه. القاهره ـ جده: مطبعه المدنی ـ مکتبه الخانجی.
- حافظ، خواجه شمس الدین محمد. (1386ش). دیوان. چاپ نهم. تهران: انتشارات جیحون.
- حسن، عباس. (1428ق). النحو الوافی. الطبعه الأولی. بیروت: مکتبه المحمدی. الجزء الثالث.
- رجایی، محمد خلیل. (1379ش). معالم البلاغه در علم معانی و بیان و بدیع. چاپ پنجم. شیراز: انتشارات دانشگاه شیراز.
- السبکی، علی بن عبد الکافی. (لا تا). عروس الأفراح فی شرح تلخیص المفتاح. تحقیق عبد الحمید هنداوی. بیروت: المکتبه العصریه.
- سعدی، مشرف الدین. (1372ش).گلستان. با مقدمة سید محمد دبیر سیاقی. چاپ اول. تهران: پیام محراب.
- شمیسا، سیروس. (1386ش). معانی. چاپ اول. تهران: نشر میترا.
- ....، ..... . (1375ش). نگاهی تازه به بدیع. چاپ هشتم. تهران: انتشارات فردوس.
- طالقانی، سید کمال. (1359ش). اصول دستور زبان فارسی. چاپ پانزدهم. اصفهان: موسسة انتشارات مشعل.
- عاشور، سمیره عبد السلام. (لا تا). الإضافه بین العربیه والفارسیه. لا طبعه. ؟. www.kotobarabia.com
- العباسی، عبد الرحیم. (1432ق). معاهد التنصیص. حقّقه عبد المجید آل عبد الله. ط الأولی. بیروت: عالم الکتب. المجلد الأول.
- عجمی، حسین. (1373ش). آموزش دستور زبان. چاپ اول. ؟: انتشارات کوثر.
- عضیمه، محمّد عبد الخالق. (لا تا). دراسات لأسلوب القرآن الکریم. لا طبعه. القاهره: دار الحدیث. الجزء الرابع.
- قریب، عبد العظیم و دیگران. (1380ش). دستور زبان فارسی (پنج استاد). چاپ دوم. تهران: موسسة نشر جهان دانش.
- القزوینی، الخطیب. (1413ق). الإیضاح فی علوم البلاغه. شرح و تعلیق محمد عبد المنعم خفاجی. الطبعه الثالثه. مصر: المکتبه الأزهریه للتراث. الجزء الأول.
- المتنبی، احمد بن حسین. (1403 ق). الدیوان. لا طبعه. بیروت: دار بیروت.
- محمدی بامیانی، غلامعلی. (لا تا). دروس فی البلاغه: شرح مختصر المعانی للتفتازانی. لا طبعه. بیروت: موسسه البلاغه. الجزء الرابع.
- مدرس أفغانی، محمد علی. (1362ش). المدرس الأفضل فیما یرمز و یشار إلیه فی المطول. الطبعه الأولی. قم: دار الکتاب. الجزء الأول.
- مشکوه الدینی، مهدی. (1381ش). دستور زبان فارسی بر پایة نظریة گشتاری. چاپ دوم. مشهد: انتشارات دانشگاه مشهد.
- هاشمی خراسانی، ابو معین حمید الدین حجت. (1370ش).مفصّل شرح مطول. چاپ اول. قم: نشر حاذق.
- همایی، جلال الدین. (1386ش). فنون بلاغت و صناعات ادبی. چاپ بیست و هفتم. تهران: نشر هما.
- مقاله‌ها
- شفیعی کدکنی، محمد رضا. (1352ش). مقالة «مقدمه ای کوتاه بر مباحث طویل بلاغت». مجلة خرد و کوشش. شماره11و 12، صفحة 47ـ 77.
)