نویسندگان
1
دانشجوی دانشگاه شهید بهشتی
2
دانشیار دانشگاه شهید بهشتی
,
نوع مقاله : علمی - پژوهشی
چکیده
نسخهی« شرح المفصل» عبدالعزیز کاشی برجای مانده از قرن هفتم و هشتم هجری است که در آن نویسنده با نثری روان و علمی به شرح کتاب «المفصل» زمخشری پرداخته است. با بررسی نظرات و موضعگیریهای وی میتوان دریافت که پیرو مکتب بصره بوده است. این نویسندهی ایرانی مسلّط به زبان عربی تنها به ذکر نظرات علمای نحو بسنده نمیکند بلکه در موارد بسیاری با تکیه بر استدلالهای سماعی و قیاسی به اظهارنظر میپردازد. ابن حاجب از جمله نحویانی است که کاشی بسیار به نظرات وی اشاره میکند؛ گاهی در تأیید و گاهی در نقد و رد نظرات وی. این جستار با روش توصیفی تحلیلی به بررسی انتقادهای کاشی نسبت به نظرات ابن حاجب پرداخته و به این نتیجه رسیده است که انتقادهای کاشی در بسیاری موارد بهجاست. او با شیوهای روشن و به دور از تکلّف و اصطلاحات پیچیدهی منطقی و با بهکارگیری دلایل علمی استوار به اثبات مدّعای خود پرداخته است. کاشی در اکثر موارد با زمخشری همعقیده است و توانسته درستی کلام زمخشری را به اثبات برساند.
- ۱. افشار، ایرج( ۱۳۷۹). « انیس الوحده و جلیس الخلوه»، یادنامه دکتر احمد تفضلی، چاپ اول، تهران، صص ۸۱-۶۷.
- ۲. افشار، ایرج- دانش پژوه، محمد تقی( ۱۳۵۲). فهرست ملک: فهرست کتاب‌های خطی کتابخانه ی ملی ملک( وابسته به آستان قدس رضوی)، با همکاری: محمد باقر حجتی- احمد منزوی، تهران.
- ۳. تبریزی، ابوالمجد محمد بن مسعود( ۱۳۸۱). سفینه تبریز، چاپ عکسی، چاپ اول، تهران: نشر دانشگاهی.
- ۴. دانش‌پژوه، محمد‌تقی( ۱۳۴۸). فهرست میکروفیلم‌های کتابخانه مرکزی، تهران: انتشارات دانشگاه.
- ۵. درایتی، مصطفی( بی‌تا). فهرستواره دست نوشته‌های ایران( دنا)، مشهد: موسسه فرهنگی پژوهشی الجواد(ع).
- ۶. دولت آبادی، عزیز( ۱۳۸۳).« آشنایی با جنگ نخجوانی»، نشریه‌ی کتابخانه‌ی ملی تبریز، شماره ۱۶، صص ۱۲۰-۹۶.
- ۷. رشیدی آشجردی، مرتضی( ۱۳۸۷). مقدمه، تصحیح، تحشیه منتخب روضة الناظر و نزهة الخاطر اثر عزالدین عبدالعزیز کاشی، اصفهان: دانشگاه اصفهان.
- ۸. عمادی حائری، محمد( ۱۳۸۳).« عزالدین عبدالعزیز کاشی: شناسایی، کتابشناسی، نسخه جویی»، نسخه پژوهی، دفتر دوم، صص ۳۸۱-۳۹۵.
- ۹. نوریان، سید‌مهدی؛ شریفی، غلامحسین؛ رشیدی آشجردی، مرتضی( ۱۳۸۶). « باغ نظر و رامش دل( معرفی سفینه‌ای بی مانند از قرن هفتم)»، نشریه علمی پژوهشی گوهر گویا، اصفهان، دوره ۱، شماره ۳، صص۳۳-۶۲.
- ۱۰. واله داغستانی، علیقلی بن محمد علی( ۱۳۸۴). تذکرة ریاض الشعرا، مقدمه و تصحیح و تحقیق از محسن ناجی نصرآبادی، تهران: انتشارات اساطیر.
- منابع عربی
- ۱۱. ابن الأنباری، أبوالبرکات عبدالرحمان( د.ت). الإنصاف فی مسائل الخلاف بین النحویین البصریین والکوفیین، د.ط، دمشق: دارالفکر.
- ۱۲. ابن الحاجب، أبوعمرو عثمان( ۱۹۸۹). الأمالی، تحقیق: فخر صالح سلیمان قدارة، د.ط، عمان، بیروت: دار عمّار، دار الجیل.
- ۱۳. ............................( د.ت). الإیضاح فی شرح المفصل، تحقیق: موسی بنای العلیلی، د.ط، بغداد: مطبعة العانی.
- ۱۴. ابن الفوطی، کمال الدین ابوالفضل عبدالرزاق بن احمد( ۱۴۱۶هـ.ق). مجمع الآداب فی معجم الألقاب، تحقیق: محمد الکاظم، الطبعة الأولی، طهران: مؤسسة الطباعة و النشر وزارة الثقافة و الإرشاد الإسلامی.
- ۱۵. ابن یعیش، موفق الدین أبی البقاء( ۲۰۰۱). شرح المفصل، تقدیم: إمیل بدیع یعقوب، الطبعة الأولی، بیروت: دار الکتب العلمیة.
- ۱۶. الجرجانی، علی بن محمد( ۲۰۰۳). التعریفات، تحقیق: محمد عبدالرحمن المرعشلی، الطبعة الأولی،بیروت: دارالنفائس.
- ۱۷. الرضی الإسترآبادی، محمد بن الحسن( ۱۹۹۶)، شرح الرضی علی الکافیة، تصحیح: یوسف حسن عمر، الطبعة الثانیة، بنغازی: جامعة قار یوسف.
- ۱۸. الزمخشری، أبوالقاسم محمود بن عمر( ۲۰۰۴). المفصل فی علم العربیة، تحقیق: فخر صالح قدارة، الطبعة الأولی، عمان: دار عمار.
- ۱۹. ضیف، شوقی( ۱۹۶۸)، المدارس النحویة، القاهرة: دار المعارف
- ۲۰. الطهرانی، آقابزرگ( ۱۹۸۳). الذریعة إلی تصانیف الشیعة، الطبعة الثالثة، بیروت: دار الأضواء.
- ۲۱. الکاشی، عزالدین عبدالعزیز بن أبی الغنائم بن أحمد بن أبی الفضائل(القرن السابع أو الثامن للهجرة). شرح المفصل، مخطوطة رقم ۱۳۹۲، مکتبة ملک، ۲۸۸ ورق.
- ۲۲. الموسوی الخوانساری الإصبهانی، المیرزا محمد باقر( ۱۹۹۱). روضات الجنات فی احوال العلماء و السادات، د.ط، بیروت: الدار الإسلامیة.
)