چکیده

منابعمنابع عربی1)حاوی، خلیل. ( 1993 م) دیوان خلیل خاوی، ط 1، بیروت، دارالعودة.2)حجا، خلیل میشال. ( 1999م). الشعر العربی الحدیث، بیروت، دارالعودة.منایع فارسی1)ژیژک، اسلاوی (1392)، کژ نگریستن، ترجمه­ی مازیار اسلامی و صالح نجفی، تهران: نشر رخداد نو.2)فرضی‌، سارا (1392)،  خیالات جان، تجربه ی عرفانی در آینه ی لکانی، تهران: نگاه معاصر.3)موللی، کرامت (1390)، مبانی روانکاوی فروید لکان، تهران: نشر نی4)هومر، شون (1394)، ژاک لاکان، مترجمین: محمدعلی جعفری و سید محمد ابراهیم طاهایی، تهران: ققنوس. مجلّات1)پ‍ای‍ن‍ده‌، ح‍س‍ی‍ن (1388)‌، نقد شعر زمستان از منظر نظریه­ی روان‌کاوی لاکان، فصلنامه­ی زبان و ادب پارسی، زمستان 88،   شمارة42، صص 46-272)فرشید، سیما؛ دارابی، بیتا (1391)، نظم­های سه گانه در نمایشنامه­ی سیر طولانی شب، نقد زبان و ادبیات خارجی، د 5، ش 1، صص: 130-1503)فرضی، سارا و زرقانی، سید مهدی (1388)، تحلیل انقلاب روحی سنایی بر اساس نظریه­ی ژاک لکان، جستارهای ادبی، سال چهل‌و‌دوم ،1388، شماره­ی 166، صص 87-110.4)فرضی‌، سارا و مهدخت پور‌خالقی (1389)، تأویل حکایت دو زاهد از تاریخ بیهقی بر اساس نظریه­ی ژاک لکان، جستارهای ادبی، سال چهل‌و‌دوم ،1389، شماره­ی 164.5)مرادی و دیگران (1395)،  خوانش شعر مرگ ناصری از منظر آرای لکان، مجلّه­ی نقد و نظریه ادبی، سال اول، دوره اول، 93- 115.  Evans, D. 1997. An Introductory Dictionary of Lacanian Psychoanalysis .London & New York: Routledge.Lacan.  Jacques 1988. The Seminar of Jacques Lacan Book II: The Ego in Freud's Theory and in the Technique of Psychoanalysis 1954-1955, Translated by S. Tomaselli. Cambridge University..  Lacan Jacques. 1993. The Seminar of Jacques Lacan, Book III : The Psychoses (1955-56). Trans & Notes: R. Grigg. London: Routledge.   امروزه استفاده از نظریات روانشناسی برای تحلیل ادبیات و آثار ادبی کارایی قابل ملاحظه پیدا کرده است در این میان، نظریه­ی روانکاوی ژاک لکان با تکیه بر عناصر سه گانه، مشهور به نظم­های سه گانه از قبیل نظم خیالی، نظم نمادین و نظم واقع در دوره­ی اخیر  به یکی از پرکابردترین نظریات برای نقد و بررسی فرآورده­های ادبی تبدیل شده است. این نظریه در تحلیل شخصیّت­های روانی و سوژه­هایی که مسیر تکاملی خاصی را می­پیمایند، مفید و مؤثّر است و برای تحلیل همه جانبه­ی چنین شخصیّت­هایی به کار می­آید. در میان قصائد عربی برخی از آن­ها ممتاز و در درجه­ی اولی اهمیّت قرار می­گیرد، از جمله­ی آن­ها قصیده­ی البحّار و الدرویش خلیل حاوی است که  به گونه­ای نمادین از رابطه­ی میان شرق و غرب با توجّه به به کارگیری دو شخصیّت بحار و درویش سخن می­گوید. از این رو پژوهش حاضر سعی دارد با روش توصیفی – تحلیلی و تکیه بر نظریه­ی لکان و عناصر سه­گانه در نظریه­ی او به تحلیل قصیده­ی بحار و درویش از خلیل حاوی بپردازد. نتیجه نشان می­دهد که شاعر به عنوان روایتگر شخصیّت­های نمادین دریانورد و درویش آن­ها را به سرعت از ساحت خیالی بیرون آورده و وارد ساحت غیر ممکنات یا نظم واقع قرار داده است و در طی این مرحله کنش­های شخصیّت را برای دسترسی به ناپیداها و امور غیر ممکن که در امر نمادین اتّفاق می­افتد به تصویر کشیده است. سرانجام قصیده با مرگ که از عناصر ساحت واقع است پایان می­پذیرد و این ساحت پر بسامدترین ساحت در قصیده مورد نظر است.