تحلیل قصیده البحّار و الدرویش (دریانورد و پارسامرد) بر پایه نظریه ی ژاک لکان

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه حکیم سبزواری

2 استادیار زبان و ادبیات عربی دانشگاه حکیم سبزواری

چکیده

منابعمنابع عربی1)حاوی، خلیل. ( 1993 م) دیوان خلیل خاوی، ط 1، بیروت، دارالعودة.2)حجا، خلیل میشال. ( 1999م). الشعر العربی الحدیث، بیروت، دارالعودة.منایع فارسی1)ژیژک، اسلاوی (1392)، کژ نگریستن، ترجمه­ی مازیار اسلامی و صالح نجفی، تهران: نشر رخداد نو.2)فرضی‌، سارا (1392)،  خیالات جان، تجربه ی عرفانی در آینه ی لکانی، تهران: نگاه معاصر.3)موللی، کرامت (1390)، مبانی روانکاوی فروید لکان، تهران: نشر نی4)هومر، شون (1394)، ژاک لاکان، مترجمین: محمدعلی جعفری و سید محمد ابراهیم طاهایی، تهران: ققنوس. مجلّات1)پ‍ای‍ن‍ده‌، ح‍س‍ی‍ن (1388)‌، نقد شعر زمستان از منظر نظریه­ی روان‌کاوی لاکان، فصلنامه­ی زبان و ادب پارسی، زمستان 88،   شمارة42، صص 46-272)فرشید، سیما؛ دارابی، بیتا (1391)، نظم­های سه گانه در نمایشنامه­ی سیر طولانی شب، نقد زبان و ادبیات خارجی، د 5، ش 1، صص: 130-1503)فرضی، سارا و زرقانی، سید مهدی (1388)، تحلیل انقلاب روحی سنایی بر اساس نظریه­ی ژاک لکان، جستارهای ادبی، سال چهل‌و‌دوم ،1388، شماره­ی 166، صص 87-110.4)فرضی‌، سارا و مهدخت پور‌خالقی (1389)، تأویل حکایت دو زاهد از تاریخ بیهقی بر اساس نظریه­ی ژاک لکان، جستارهای ادبی، سال چهل‌و‌دوم ،1389، شماره­ی 164.5)مرادی و دیگران (1395)،  خوانش شعر مرگ ناصری از منظر آرای لکان، مجلّه­ی نقد و نظریه ادبی، سال اول، دوره اول، 93- 115.  Evans, D. 1997. An Introductory Dictionary of Lacanian Psychoanalysis .London & New York: Routledge.Lacan.  Jacques 1988. The Seminar of Jacques Lacan Book II: The Ego in Freud's Theory and in the Technique of Psychoanalysis 1954-1955, Translated by S. Tomaselli. Cambridge University..  Lacan Jacques. 1993. The Seminar of Jacques Lacan, Book III : The Psychoses (1955-56). Trans & Notes: R. Grigg. London: Routledge.   امروزه استفاده از نظریات روانشناسی برای تحلیل ادبیات و آثار ادبی کارایی قابل ملاحظه پیدا کرده است در این میان، نظریه­ی روانکاوی ژاک لکان با تکیه بر عناصر سه گانه، مشهور به نظم­های سه گانه از قبیل نظم خیالی، نظم نمادین و نظم واقع در دوره­ی اخیر  به یکی از پرکابردترین نظریات برای نقد و بررسی فرآورده­های ادبی تبدیل شده است. این نظریه در تحلیل شخصیّت­های روانی و سوژه­هایی که مسیر تکاملی خاصی را می­پیمایند، مفید و مؤثّر است و برای تحلیل همه جانبه­ی چنین شخصیّت­هایی به کار می­آید. در میان قصائد عربی برخی از آن­ها ممتاز و در درجه­ی اولی اهمیّت قرار می­گیرد، از جمله­ی آن­ها قصیده­ی البحّار و الدرویش خلیل حاوی است که  به گونه­ای نمادین از رابطه­ی میان شرق و غرب با توجّه به به کارگیری دو شخصیّت بحار و درویش سخن می­گوید. از این رو پژوهش حاضر سعی دارد با روش توصیفی – تحلیلی و تکیه بر نظریه­ی لکان و عناصر سه­گانه در نظریه­ی او به تحلیل قصیده­ی بحار و درویش از خلیل حاوی بپردازد. نتیجه نشان می­دهد که شاعر به عنوان روایتگر شخصیّت­های نمادین دریانورد و درویش آن­ها را به سرعت از ساحت خیالی بیرون آورده و وارد ساحت غیر ممکنات یا نظم واقع قرار داده است و در طی این مرحله کنش­های شخصیّت را برای دسترسی به ناپیداها و امور غیر ممکن که در امر نمادین اتّفاق می­افتد به تصویر کشیده است. سرانجام قصیده با مرگ که از عناصر ساحت واقع است پایان می­پذیرد و این ساحت پر بسامدترین ساحت در قصیده مورد نظر است.  

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

تحلیل قصیده البحّار و الدرویش (دریانورد و پارسامرد) بر پایه نظریه‌ی ژاک لکان

نویسندگان [English]

  • elaheh sattari 1
  • مهدی خرّمی سرحوضکی 2
1 phD student of Arabic language and literature At Hakim sabzevari
2 استادیار زبان و ادبیات عربی داشنگاه حکیم سبزواری
چکیده [English]

امروزه استفاده از نظریات روانشناسی برای تحلیل ادبیات و آثار ادبی کارایی قابل ملاحظه پیدا کرده است در این میان، نظریه‌ی روانکاوی ژاک لکان با تکیه بر عناصر سه گانه، مشهور به نظم‌های سه گانه از قبیل نظم خیالی، نظم نمادین و نظم واقع در دوره‌ی اخیر به یکی از پرکابردترین نظریات برای نقد و بررسی فرآورده‌های ادبی تبدیل شده است. این نظریه در تحلیل شخصیّت‌های روانی و سوژه‌هایی که مسیر تکاملی خاصی را می‌پیمایند، مفید و مؤثّر است و برای تحلیل همه جانبه‌ی چنین شخصیّت‌هایی به کار می‌آید. در میان قصائد عربی برخی از آن‌ها ممتاز و در درجه‌ی اولی اهمیّت قرار می‌گیرد، از جمله‌ی آن‌ها قصیده‌ی البحّار و الدرویش خلیل حاوی است که به گونه‌ای نمادین از رابطه‌ی میان شرق و غرب با توجّه به به کارگیری دو شخصیّت بحار و درویش سخن می‌گوید. از این رو پژوهش حاضر سعی دارد با روش توصیفی – تحلیلی و تکیه بر نظریه‌ی لکان و عناصر سه‌گانه در نظریه‌ی او به تحلیل قصیده‌ی بحار و درویش از خلیل حاوی بپردازد. نتیجه نشان می‌دهد که شاعر به عنوان روایتگر شخصیّت-های نمادین دریانورد و درویش آن‌ها را به سرعت از ساحت خیالی بیرون آورده و وارد ساحت غیر ممکنات یا نظم واقع قرار داده است و در طی این مرحله کنش‌های شخصیّت را برای دسترسی به ناپیداها و امور غیر ممکن که در امر نمادین اتّفاق می‌افتد به تصویر کشیده است. سرانجام قصیده با مرگ که از عناصر ساحت واقع است پایان می-پذیرد و این ساحت پر بسامدترین ساحت در قصیده مورد نظر است.

کلیدواژه‌ها [English]

  • لکان
  • خلیل حاوی
  • قصیده‌ی بحار و درویش
  • نظم‌های سه گانه
  • امر واقع

مراجع

  1. منابع
  2. منابع عربی
  3. حاوی، خلیل. ( 1993 م) دیوان خلیل خاوی، ط 1، بیروت، دارالعودة.
  4. حجا، خلیل میشال. ( 1999م). الشعر العربی الحدیث، بیروت، دارالعودة.
  5. منایع فارسی
  6. ژیژک، اسلاوی (1392)، کژ نگریستن، ترجمه‌ی مازیار اسلامی و صالح نجفی، تهران: نشر رخداد نو.
  7. فرضی‌، سارا (1392)، خیالات جان، تجربه ی عرفانی در آینه ی لکانی، تهران: نگاه معاصر.
  8. موللی، کرامت (1390)، مبانی روانکاوی فروید لکان، تهران: نشر نی
  9. هومر، شون (1394)، ژاک لاکان، مترجمین: محمدعلی جعفری و سید محمد ابراهیم طاهایی، تهران: ققنوس.
  10. مجلّات
  11. پ‍ای‍ن‍ده‌، ح‍س‍ی‍ن (1388)‌، نقد شعر زمستان از منظر نظریه‌ی روان‌کاوی لاکان، فصلنامه‌ی زبان و ادب پارسی، زمستان 88، شمارة42، صص 46-27
  12. فرشید، سیما؛ دارابی، بیتا (1391)، نظم‌های سه گانه در نمایشنامه‌ی سیر طولانی شب، نقد زبان و ادبیات خارجی، د 5، ش 1، صص: 130-150
  13. فرضی، سارا و زرقانی، سید مهدی (1388)، تحلیل انقلاب روحی سنایی بر اساس نظریه‌ی ژاک لکان، جستارهای ادبی، سال چهل‌و‌دوم ،1388، شماره‌ی 166، صص 87-110.
  14. فرضی‌، سارا و مهدخت پور‌خالقی (1389)، تأویل حکایت دو زاهد از تاریخ بیهقی بر اساس نظریه‌ی ژاک لکان، جستارهای ادبی، سال چهل‌و‌دوم ،1389، شماره‌ی 164.
  15. مرادی و دیگران (1395)، خوانش شعر مرگ ناصری از منظر آرای لکان، مجلّه‌ی نقد و نظریه ادبی، سال اول، دوره اول، 93- 115.
  16. Evans, D. 1997. An Introductory Dictionary of Lacanian Psychoanalysis .London & New York: Routledge.
  17. Lacan. Jacques 1988. The Seminar of Jacques Lacan Book II: The Ego in Freud's Theory and in the Technique of Psychoanalysis 1954-1955, Translated by S. Tomaselli. Cambridge University.
  18. . Lacan Jacques. 1993. The Seminar of Jacques Lacan, Book III : The Psychoses (1955-56). Trans & Notes: R. Grigg. London: Routledge.
  19. منابع
  20. منابع عربی
  21. حاوی، خلیل. ( 1993 م) دیوان خلیل خاوی، ط 1، بیروت، دارالعودة.
  22. حجا، خلیل میشال. ( 1999م). الشعر العربی الحدیث، بیروت، دارالعودة.
  23. منایع فارسی
  24. ژیژک، اسلاوی (1392)، کژ نگریستن، ترجمه‌ی مازیار اسلامی و صالح نجفی، تهران: نشر رخداد نو.
  25. فرضی‌، سارا (1392)، خیالات جان، تجربه ی عرفانی در آینه ی لکانی، تهران: نگاه معاصر.
  26. موللی، کرامت (1390)، مبانی روانکاوی فروید لکان، تهران: نشر نی
  27. هومر، شون (1394)، ژاک لاکان، مترجمین: محمدعلی جعفری و سید محمد ابراهیم طاهایی، تهران: ققنوس.
  28. مجلّات
  29. پ‍ای‍ن‍ده‌، ح‍س‍ی‍ن (1388)‌، نقد شعر زمستان از منظر نظریه‌ی روان‌کاوی لاکان، فصلنامه‌ی زبان و ادب پارسی، زمستان 88، شمارة42، صص 46-27
  30. فرشید، سیما؛ دارابی، بیتا (1391)، نظم‌های سه گانه در نمایشنامه‌ی سیر طولانی شب، نقد زبان و ادبیات خارجی، د 5، ش 1، صص: 130-150
  31. فرضی، سارا و زرقانی، سید مهدی (1388)، تحلیل انقلاب روحی سنایی بر اساس نظریه‌ی ژاک لکان، جستارهای ادبی، سال چهل‌و‌دوم ،1388، شماره‌ی 166، صص 87-110.
  32. فرضی‌، سارا و مهدخت پور‌خالقی (1389)، تأویل حکایت دو زاهد از تاریخ بیهقی بر اساس نظریه‌ی ژاک لکان، جستارهای ادبی، سال چهل‌و‌دوم ،1389، شماره‌ی 164.
  33. مرادی و دیگران (1395)، خوانش شعر مرگ ناصری از منظر آرای لکان، مجلّه‌ی نقد و نظریه ادبی، سال اول، دوره اول، 93- 115.
  34. Evans, D. 1997. An Introductory Dictionary of Lacanian Psychoanalysis .London & New York: Routledge.
  35. Lacan. Jacques 1988. The Seminar of Jacques Lacan Book II: The Ego in Freud's Theory and in the Technique of Psychoanalysis 1954-1955, Translated by S. Tomaselli. Cambridge University.
  36. . Lacan Jacques. 1993. The Seminar of Jacques Lacan, Book III : The Psychoses (1955-56). Trans & Notes: R. Grigg. London: Routledge.
  37. منابع
  38. منابع عربی
  39. حاوی، خلیل. ( 1993 م) دیوان خلیل خاوی، ط 1، بیروت، دارالعودة.
  40. حجا، خلیل میشال. ( 1999م). الشعر العربی الحدیث، بیروت، دارالعودة.
  41. منایع فارسی
  42. ژیژک، اسلاوی (1392)، کژ نگریستن، ترجمه‌ی مازیار اسلامی و صالح نجفی، تهران: نشر رخداد نو.
  43. فرضی‌، سارا (1392)، خیالات جان، تجربه ی عرفانی در آینه ی لکانی، تهران: نگاه معاصر.
  44. موللی، کرامت (1390)، مبانی روانکاوی فروید لکان، تهران: نشر نی
  45. هومر، شون (1394)، ژاک لاکان، مترجمین: محمدعلی جعفری و سید محمد ابراهیم طاهایی، تهران: ققنوس.
  46. مجلّات
  47. پ‍ای‍ن‍ده‌، ح‍س‍ی‍ن (1388)‌، نقد شعر زمستان از منظر نظریه‌ی روان‌کاوی لاکان، فصلنامه‌ی زبان و ادب پارسی، زمستان 88، شمارة42، صص 46-27
  48. فرشید، سیما؛ دارابی، بیتا (1391)، نظم‌های سه گانه در نمایشنامه‌ی سیر طولانی شب، نقد زبان و ادبیات خارجی، د 5، ش 1، صص: 130-150
  49. فرضی، سارا و زرقانی، سید مهدی (1388)، تحلیل انقلاب روحی سنایی بر اساس نظریه‌ی ژاک لکان، جستارهای ادبی، سال چهل‌و‌دوم ،1388، شماره‌ی 166، صص 87-110.
  50. فرضی‌، سارا و مهدخت پور‌خالقی (1389)، تأویل حکایت دو زاهد از تاریخ بیهقی بر اساس نظریه‌ی ژاک لکان، جستارهای ادبی، سال چهل‌و‌دوم ،1389، شماره‌ی 164.
  51. مرادی و دیگران (1395)، خوانش شعر مرگ ناصری از منظر آرای لکان، مجلّه‌ی نقد و نظریه ادبی، سال اول، دوره اول، 93- 115.
  52. Evans, D. 1997. An Introductory Dictionary of Lacanian Psychoanalysis .London & New York: Routledge.
  53. Lacan. Jacques 1988. The Seminar of Jacques Lacan Book II: The Ego in Freud's Theory and in the Technique of Psychoanalysis 1954-1955, Translated by S. Tomaselli. Cambridge University.
  54. . Lacan Jacques. 1993. The Seminar of Jacques Lacan, Book III : The Psychoses (1955-56). Trans & Notes: R. Grigg. London: Routledge.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 10 آبان 1397
  • تاریخ بازنگری: 11 بهمن 1401
  • تاریخ پذیرش: 11 دی 1399
  • تاریخ اولین انتشار: 11 دی 1399

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار