,
نوع مقاله : علمی - پژوهشی
چکیده
ادبیّات داستانی الجزایر از رویکردی تاریخی به دو دوره تقسیم میشود: پیش از استقلال این کشور و پس از آن. نویسندگان و مترجمانی چند، پیش از استقلال الجزایر با ترجمه، تقلید و سپس تصنیفِ گونه‌های نوپدید روایی که نتیجة ارتباط مستقیم الجزایر با اروپا بود، زمینة نگارش داستان‌نویسی جدید را در این کشور فراهم آوردند. از این میان، احمدرضا حوحو، از نخستین نویسندگانی بود که به گونه‌های روایی جدید توجّه کرد و روایت را ابزار نقد قرار داد. او پیش از استقلال الجزایر درگذشت، امّا در راه استقلال کشورش گامهای مؤثّری برداشت. حوحو در مقاله‌های داستانی فکاهی‌گونة خود با رویکردی انتقادی به مسائل جامعه نگریست. در این مقاله، پس از تعریف مقالة داستانی و معرّفی حوحو بر اساس نقد ساختاری و روابط بینامتنی به تحلیل عناصر روایی مقاله‌های داستانی او در مع حمار الحکیم و مقایسة آن با ساختار مقامات پرداخته شده است. مقامه‌نویس، مسائل جامعة رو به انحطاط عرب را پس از سیطرة مغول به تصویر می‌کشد و حوحو، مسائل جامعة استعمارزده‌ای را که آرزومند تعالی است. حوحو، از منظر داستانی در این اثر به ساختار مقامات توجّه دارد، امّا این مقاله‌های داستانی را در راه اهداف جدید جامعه‌اش به کار می‌گیرد؛ اهدافی که مخالفت‌هایی را برمی‌انگیزد
- - آدام، ژان میشل، رواز، فرانسوا، (1383)، تحلیل انواع داستان، ترجمة آذین حسین‌زاده و کتایون شهپرراد، تهران: قطره.
- - آلن، گراهام، (1380)، بینامتنیّت، تهران: نشر مرکز.
- - أبوهیف، عبدالله، (1413)، مصطلحات تراثیة للقصّة العربیّة، التراث العربی، العدد 48، صص 109-117.
- - احمدی، بابک، (1370)، ساختار و تأویل متن (نشانهشناسی و ساختارگرایی)، تهران: مرکز.
- - بالایی، کویی پرس و میشل کریستف، (1378)، سرچشمههای داستان کوتاه، ترجمة احمد کریمی‌حکّاک، تهران: پاپیروس.
- - پاینده، حسین، (1382)، گفتمان نقد (مقالاتی در نقد ادبی)، تهران: نشر روزگار.
- - الحکیم، توفیق، (1990)، حمار الحکیم، مصر: دار مصر.
- - الحمدانی، سالم أحمد، أحمد، فائق مصطفی، (1987)، الأدب العربی الحدیث دراسة فی شعره و نثره، الموصل: دار الکتب للطباعة و النّشر.
- - حوحو، احمدرضا، (1368الف)، حمار الحکیم... و الزّواج، البصائر، العدد 70، صص 2-3.
- - _____ ، (1368ب)، ساعة مع حمار الحکیم، البصائر، العدد 64، ص 7.
- - _____ ، (1368ج)، حمار الحکیم و القراء، البصائر، العدد 73، ص 6.
- - _____ ، (1368د)، حمار الحکیم... و صوت المسجد، البصائر، العدد 68، ص 6.
- - _____ ، (1369الف)، برید حمار الحکیم، البصائر، العدد 99، صص 2و3.
- - _____ ، (1369ب)، حمار الحکیم و علم التربیّة، البصائر، العدد 96، ص 2.
- - _____ ، (1369ج)، حمار الحکیم و فلسفته فی الإنسان، البصائر، العدد 98، ص 3.
- - _____ ، (1369د)، قال حمار الحکیم، البصائر، العدد 95، ص 3.
- - _____ ، (1369هـ)، حمار الحکیم؟، البصائر، العدد 69، ص 6.
- - _____ ، (1369و)، مع حمار الحکیم، البصائر، العدد 98، ص 3.
- - _____ ، (1369ز)، برید حمار الحکیم، البصائر، العدد 100، صص 3و4.
- - _____ ، (1372الف)، مع حمار الحکیم، البصائر، العدد 225، ص 8.
- - _____ ، (1372ب)، بین حمار الحکیم و کلیلةودمنة، البصائر، العدد 237، ص 8.
- - _____ ، (1373)، آه من هؤلاءِ النقّاد!، البصائر، العدد 258، ص 5.
- - _____ ، (1954)، صاحبة الوحی (قصص)، قسنطینه: المطبعةالجزایریةالإسلامیّة.
- - الدقاق، عمر، محمّد نجیب التلاوی، مراد عبدالرّحمن، (بی‌تا)، ملامح النّثر الحدیث و فنونه، القاهرة: مکتبةالثّقافةالّدینیّة
- - رامیتش، یوسف، (بی‌تا)، أسرة المویلحی و أثرها فی الأدب العربی الحدیث، القاهرة: دارالمعارف.
- - رکیبی، عبدالله، (1978)، تطوّر النّثر الجزایری، تونس: الدّارالعربیّة
- - _____ ، (1977)، القصّة الجزایریة القصیرة، تونس: نام ناشر.
- - سعدالله، ابوالقاسم، (1960)، «رضا حوحو و نضال الکلمة»، الآداب، العدد 12، صص 55-58.
- - شریبط، أحمد شریبط، (1998)، تطوّر البنیة الفنیّة فی القصّة الجزایریة المعاصرة (1947-1985)، شهر نشر: اتّحاد الکتاب العرب
- - الشمعة، خلدون، (1976)، «مقدّمة فی نظریة الأجناس الأدبیّة»، المعرفة، العدد 177، صص 6-25.
- - صالح‌الدّین، ملفوف، (2008)، «بیبلیوغرافیا القصّة الجزایریّة القصیرة (النّشأة و التّطوّر)»، مجلّة الآداب و اللّغات (جامعة قاصدی مرباح ورقلة)، العدد السابع، صص 157-165.
- - طالب، أحمد، (2007)، الأدب الجزایری الحدیث: المقال القصصی و القصّة القصیرة، شهر نشر: دارالغرب للنّشر و التّوزیع
- - عامر، مخلوف، (1998)، مظاهر التّجدید فی القصّة القصیرة بالجزایر، شهر نشر: اتّحاد الکتاب العرب.
- - عبدالرّزّاق الدجیلی، فؤاد، (1357)، «فهرست القصّة الجزایریّة القصیرة»، المورد، العدد 26، صص 307-310.
- - عبدالعال، محمّد محمود، (2008)، فی النّثر العربی الحدیث، شهر نشر: مکتبة المتنبّی.
- - عبدالوهّاب بن منصور، (1372)، مع حمار الحکیم (2)، البصائر، العدد 233، ص 3.
- - علوب، عبدالوهّاب محمود، (1993)، القصّة القصیرة و الحکایة فی الأدب الفارسی. قاهرة: الهیئةالمصریةالعامةللکتاب.
- - عمر بن قینة، (بی‌تا) فنّ المقامة فی الأدب العربیّ الجزایریّ، الجزایر: دارالمعرفة.
- - القلماوی، سهیر، (1957)، «حدیث فی القصّة القصیرة»، الأدب، السنة الأولی، العدد 10، صص 24-26.
- - مرتاض، عبدالملک، (1971)، نهضة الأدب العربی المعاصر فی الجزایر، الجزایر: الشرکةالوطنیّة للنّشر و التّوزیع.
- - میرصادقی، جمال، (1372)، جهان داستان (چهارده داستان با شرح و تفسیر همراه با واژهنامه اصطلاحات ادبیّات داستانی)، تهران: نشر نارون.
- - میرصادقی، جمال؛ میمنت میرصادقی، (1377)، واژهنامة هنر داستان‌نویسی: فرهنگ تفصیلی اصطلاح‌های ادبیات داستانی، تهران: مهناز.
- - وادی، طه، (2001)، القصّة دیوان العرب (قضایا و نماذج)، القاهرة: الشّرکةالمصریّةالعالمیّةللنّشر.
- - یارشاطر، احسان (زیر نظر)، (1382)، ادبیّات داستانی در ایران زمین، ترجمة پیمان متین، با مقدّمة ابراهیم یونسی، تهران: مؤسّسة انتشارات امیرکبیر.
- - یاکوشین، نیکلای، (1385)، «تاریخچة دویست سالة داستان کوتاه در روسیه»، ادبیّات داستانی، مترجم عبدالرّضا الواری، میلز آلکس، شمارة 102، صص 87-95.
- - الیافی، نعیم حسن، (1964)، «القصّةالقصیرةبیت الأنواع الأدبیّة»، القصّة، العدد 4، صص 150-156.
- - Simpson، Paul. (1993). Language، Ideology and Point of View. London: Routledg
)