نویسندگان
1
دانشیار دانشگاه خوارزمی
2
دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه خوارزمی
,
نوع مقاله : علمی - پژوهشی
چکیده
مکتب فرمالیسم (صورتگرایی) مکتبی در حوزه‌ی نقد ادبی است که در اوایل قرن بیستم میلادی در روسیه شکل گرفت و پس از آن به اروپا و آمریکا انتقال یافت. محور اصلی نقد ادبی از دیدگاه فرمالیست‌ها توجه به شکل و ظاهر اثر و زیبایی‌شناسی متن ادبی است. این مکتب نقد ادبی تلاش می‌کند در تحلیل خود از آثار ادبی، «رستاخیز کلمات» را در آنها نمایان سازد. جایگاه فرمالیسم را در بررسی سروده‌هایی مانند سرود ملی برخی کشورها نمی‌توان نادیده گرفت. سرود ملی هر ملتی، برخاسته از هویت، محتوای فکری- تاریخی و اندیشه‌های غالب بر آن ملت است. از مهمترین عوامل پیدایش سرود‌های ملی در میان کشور‌های مختلف می‌توان به حرکت‌های انقلابی و سیاسی مردم علیه دولت‌های استعماری اشاره کرد. از پویاترین حرکت‌های انقلابی مردم علیه استعمار غرب، انقلاب الجزایر بود که بعد از صد و سی سال جانفشانی و فداکاری ملت، در سال 1962 به پیروزی منتهی شد. نکتۀ قابل توجه در این انقلاب مبارزه‌ی شاعران و ادیبان با بیان و قلم علیه استعمار بود. مفدی زکریا از جمله شاعران مبارز در انقلاب الجزایر بود که شعر مشهور او با نام «قَسَماً» نماد آزادی از بند استعمار و سرود ملی این کشور شد. پژوهش حاضر، سرود ملی الجزایر را در مقوله‌هایی همچون «ادبیت، فرم، آشنایی‌زدایی، ساختار ساختارها و وجه غالب» از دیدگاه فرمالیست‌های روس مورد بررسی قرار داده که از جمله نتایج آن، برجسته شدن مفاهیم انقلابی است که از مؤلفه‌های یاد شده متأثر بوده است
- - اسکولز، رابرت، (۱۳۷۹)، درآمدی بر ساختارگرایی در ادبیات، مترجم: فرزانه طاهری، تهران: انتشارات آگاه.
- - بشردوست، مجتبی، (1390)، موج و مرجان، تهران: انتشارات سروش.
- - بنت، تونی، (بی‌تا)، فرمالیسم و مارکسیسم، مترجم: ساری اصلانی، بی‌جا.
- - تودوروف، تزوتان، (1385)، نظریۀ ادبیات، مترجم: عاطفه طاهایی، تهران: انتشارات اختران.
- - خطیب، عماد علی، (2011)، فی الأدب الحدیث و نقده، الطبعة الثانیة، عمّان: دار المسیرة.
- - الرمانی النحوی، ابی الحسن علی بن عیسی، (1429)، معانی الحروف، حقّقه و خرج شواهده و علق علیه: عبد المفتاح شلبی، بیروت: دارالهلال.
- - زکریا، مفدی، (1986)، اللّهب المقدس، بیروت: منشورات المکتب التجاری.
- - سلدن، رامان، (1377)، راهنمای نظریۀ ادبی معاصر، ترجمۀ عباس مخبر، تهران: طرح نو.
- - شفیعی کدکنی، محمدرضا، (1391)، رستاخیز کلمات، تهران: نشر سخن.
- - شمیسا، سیروس، (1385)، نقد ادبی، تهران: نشر میترا.
- - صفوی، کوروش، (1373)، از زبان شناسی به ادبیات، تهران: نشر چشمه.
- - عبدالحمید علی ، عبدالرحمان، (2005)، النقد الأدبی بین الحداثة و التقلید، القاهرة: دار الکّتاب الحدیث.
- - علوی مقدم، مهیار، (1377)، نظریه‌های نقد ادبی معاصر(صورتگرایی و ساختارگرایی)، تهران: نشر سمت.
- - قادری، فاطمه، (1389)، «مفدی زکریا و شعر مقاومت الجزایر»، نشریۀ ادبیات پایداری، دورۀ 1، شمارۀ 2، صص 239-260.
- - قاسمی پور، قدرت، (1391)، صورتگرایی و ساختارگرایی در ادبیات، اهواز: دانشگاه شهید چمران.
- - مسلم، حسب حسین، (2007)، جمالیات النص الأدبی، دراسات فی البنیة و الدلالة، الطبعة الأولی، لندن: دار السیاب.
- - میر صادقی، جلال، (1387)، راهنمای داستان‌نویسی، تهران: انتشارات سخن.
- - نصری، امیر؛ عالی، مرضیه، (1392)، «جایگاه کاندینسکی در نزاع میان صورت و محتوا»، نشریۀ هنر‌های زیبا ـ هنر‌های تجسمی، دورۀ 18، شمارۀ 2، صص 87-95.
- - ناظمیان، هومن، (1393)، از ساختارگرایی تا قصه، تهران: انتشارات امیرکبیر.
- - ولک، رنه، (1388)، تاریخ نقد جدید، مترجم: سعید ارباب شیرانی، تهران: انتشارات نیلوفر.
- - ویلیم برتنز، یوهانس، (1382)، نظریۀ ادبی، مترجم: فرزان سجودی، تهران: انتشارات آهنگ دیگر.
)