چکیده

در این جستار هدف آن بوده که نشان داده شود دو تعبیر استعاریِ کلیدی در دیباچۀ رسالة الغفران برآمده از بافت فرهنگیِ ذهن أبوالعلاء است. نگارنده برای رسیدن به این هدف پس از بیرون آوردن استعاره­های زبانیِ «دل درخت حَماطَه است» و «دل مار است» و بررسی استعاره­های مفهومیِ هر کدام، به کاوش در زیرساخت­های فرهنگی هر یک پرداخته تا از رهگذر تحلیل شالوده­های فرهنگی، گوشه­ای از بافت فرهنگی ذهن معری و نگرش او را آشکار سازد و نشان دهد که رشته­های پیوند میان این تعابیر استعاری و فرهنگ چنان در هم تنیده است که فهم درست و کامل آن­ها بدون آشنایی با زیرساخت­های فرهنگی­شان میسر نیست. از جمله نتایج این پژوهش آن بوده که ذهن معری در پردازش استعاره­های پیش­گفته از روایت توراتیِ داستان هبوط آدم، آموزه­های اسلامی در این باره که خود انباشته از تعالیم یهودی است و نیز باورهای عامیانۀ مرتبط با پیوند میان مار و درخت حَماطَه و پیوند میان مار و زن تأثیر پذیرفته است.