,
نوع مقاله : علمی - پژوهشی
چکیده
عوامل متعددی در شکل‌دهی شخصیت کودک تأثیر دارد؛ از جمله می‌توان به خانواده، اجتماع، مدرسه، رادیو و تلویزیون، کتاب و دیگر وسایل ارتباطی اشاره کرد. یکی از گونه‌های ادبی که تأثیر به‌سزایی در شکل‌گیری شخصیت کودک دارد ادبیات کودک است. کودکان از زمانی که صحبت‌کردن را یاد می‌گیرند در مرتبۀ اول از طریق دیگران و در مرتبۀ دوم به‌وسیلۀ خودشان با کتاب‌های داستان و شعر آشنا می‌شوند در این میان داستان و قصه به‌دلیل قابلیت خاصی که دارد در انتقال مفاهیم تربیتی به کودک تأثیر به‌سزایی دارد. آنچه به‌عنوان فرضیۀ این پژوهش مطرح است این است که داستان به‌عنوان یکی از ابزارهای آموزشی غیررسمی به‌طور نیمه‌مستقیم و غیرمستقیم تأثیر مهمی در انتقال مفاهیم تربیتی به کودکان دارد. بر پایۀ این فرضیه این سؤال مطرح می‌شود که مهم‌ترین مفاهیم تربیتی بکار رفته در داستان‌های کودکانه چیست؟ نگارندگان در این پژوهش بر آن هستند تا با استفاده از شیوۀ توصیفی – تحلیلی مهم‌ترین مفاهیم تربیتی داستان‌های کوتاه لبنان را با تکیه بر کتاب «النعاس و أمیر العواصف» اثر کودکانه‌نویس لبنانی علی حجازی مورد بررسی قرار دهند. در پایان این نتیجه گرفته می‌شود که این کودکانه‌نویس لبنانی ضمن رعایت زیبایی‌های هنری در قالبی خاصی مفاهیم تربیتی همچون وفاداری، اجتناب از تکبر و غرور، تقویت حس وطن‌دوستی، دوراندیشی و اجتناب از سستی؛ تقویت روحیه شکرگزاری از دیگران و ... را در کتاب خود به کودکان منتقل می‌کند.
- آقایاری، خسرو، (1375)، آشنایی با ادبیات کودکان و نوجوانان و معیارهای نقد و بررسی کتاب، چاپ سوم، سرآمد کاوش.
- آموزگار، ژاله، (1376)، تاریخ اساطیری ایران، تهران، سمت.
- ابوالمعال، عبدالفتاح، (2005 م)، أدب الأطفال و أسالیب تربیتهم و تعلیمهم و تثقیفهم، چاپ دووم، عمان، دار الشروق.
- بریغش، محمد حسین، (1996 م)، أدب الأطفال (أهدافه و سماته)، چاپ دوم، بیروت، مؤسسة الرسالة.
- تاجدینی، فرهاد، (1366)، مفاهیم تربیتی و اخلاقی از دیدگاه تفسیر المیزان، مجله تربیت، شماره 4، ص 40-41.
- جعفرنژاد، آتش، (1369)، 39 مقاله دربارۀ ادبیات کودکان، تهران، شورای کتاب کودک.
- حجازی، علی، (2005م)، النعاس و أمیر العواصف، چاپ دوم، بیروت، دار الکتب الحدیثة للطباعة و النشر والتوزیع.
- ...................... (2003م)، القبضة والأرض، چاپ دوم، بیروت، دار الآداب.
- الحدیدی، علی، (1989م)، فی أدب الأطفال، چاپ دوم، قاهره، مکتبة الأنجلو المصریة.
- حلاوة، محمد السیّد، (2000 م)، الأدب القصصی، للطفل، إسکندریة، مؤسسة حورس الدولة.
- رجایی، فرهنگ، (1383)، مشکل هویت ایرانیان امروز: ایفای نقش در عصر یک تمدن و چند فرهنگ، تهران، نشر نی.
- زلط، احمد، (1994 م)، أدب الطفولة (أصوله، مفاهیمه، رواده)، چاپ دوم، القاهره، الشرکة العربیة للنشر و التوزیع.
- سیّد قطب، ابراهیم حسین، (2003 م)، التصویرالفنّیّ فی القرآن الکریم، قاهره، دارالشروق.
- الشماسی، عیسی، (1996 م)، القصة الطفلیة فی سوریة، دمشق، اتحاد الکتاب العرب.
- محمودی بختیاری، علیقلی، (1368)، زمینه فرهنگ و تمدن ایران (نگاهی به عصر اساطیر)، تهران، پاژنگ.
- معلوف، لویس، (2000م)، معجم المنجد فی اللغة و الأعلام، بیروت، دار الشروق.
- هانت، پتر، (1382)، دیدگاه‌های نظری و انتقادی در ادبیات کودکان، ترجمه علیرضا کرمانی و علیرضا ابراهیم آبادی، تهران، آرون.
- الهیتی، هادی نعمان، (بی‌تا)، أدب الأطفال (فلسفته، فنونه، وسائطه)، قاهره، الهیئة المصریة العامة للکتاب.
- یازجی، ناصیف، (بی‌تا)، العرف الطیّب فی شرح دیوان أبی الطیّب، بیروت، دار القلم للطباعة والنشر والتوزیع.
- مقالات
- آژند، یعقوب، (1380)، «داستان و اخلاق»، مجموعه گزیده مقالات همایشی بررسی داستان‌های دینی، به کوشش شهرام اقبال‌زاده، تهران، دفتر مطالعات ادبیات داستانی،صص 5-8.
- خسروی، زهره، باقری، خسرو، (1387)، «راهنمای درونی کردن ارزش‌های اخلاقی از طریق برنامه درسی»، فصلنامه مطالعات برنامه درسی، سال دوم، شماره 8، صص 81-105.
- رهگذر، رضا، (1369)، «معیارهای انتخاب و ارزیابی کتاب‌های خردسالان»، قلمرو ادبیات کودکان، شماره 5، صص 65-89.
- سلطان القرائی، صادق، (1387)، «اسطوره‌ها و شاهکارهای ادبی (خدمات کودک و نوجوان)»، مجله علمی پژوهشی دانشنامه، دوره 1، صص 75-95.
- سلیمی، حسین، (1388)، «استفاده از داستان برای پرورش اندیشیدن»، مجله تعلیم و تربیت استثنایی، تهران، سازمان آموزش و پرورش استثنایی، شماره 98-99، صص 36-44.
- کیانی، حسین، میرقادری، بشری سادات، (1391)، «القیم التربویة و دورها فی قصص الأطفال (دراسة فی قصص الکامل الکیلانی)»، العدد 6، مجله بحوث فی اللغة العربیة و آدابها.
- فرنیا، فاطمه، پورگیو، فریده، (1392)، «بررسی مفهوم توانمندسازی در داستان‌های احمد اکبرپور»، مجله علمی پژوهشی ادبیات کودک، سال چهارم، شماره 1، صص 113-136.
- محمدی، مهدی، آزاده، فریدون، باب الحوائجی، فهیمه، (1389)، «نقش ادبیات در شکل‌گیری شخصیت کودکان و نوجوانان با تأکید بر گرایش‌های دینی و اخلاقی»، دو فصلنامۀ علمی پژوهشی تربیت اسلامی، سال پنجم، شماره 10، صص 101-120.
- مهتدی، حسین، زارع، عبدالرضا، (1396)، «نمادشناسی داستان‌های کوتاه ادبیّات پایداری لبنان با تکیه بر کتاب «عَناقیدُ العَطَش» اثر علی حجازی»، مجله علمی پژوهشی ادبیات پایداری، شماره 17، صص 329-352.
)