نویسندگان
1
عضو هیات علمی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان
2
دانشگاه شهید مدنی آذربایجان
3
دانشجوی دکتری دانشگاه شهید مدنی آذربایجان
,
نوع مقاله : علمی - پژوهشی
چکیده
رسانه ها به عنوان ابزار ارتباط، همواره اهمیت کلیدی در تأثیر بر افکار عمومی دارند و برای رسیدن به این منظور از شگردهای گوناگونی استفاده می کنند. یکی از این شیوه ها بازنمایی واقعیت یا عرضه آن به گونه ای است که مخاطب را برای پذیرش واقعیت از دریچه نگاه آن رسانه اقناع نماید. تکرار و تعمیم بازنمایی منجر به کلیشه سازی یا ساخت تفکر قالبی درباره یک موضوع یا گروه خاص در ذهن مردم جامعه میگردد. کتب ادبی هر کشوری نیز به عنوان یک رسانه که هدف آن اقناع مخاطب است، کمابیش درگیر کلیشه های مثبت یا منفی است که از جانب جامعه به نویسنده القا شده است و او نیز در یک کنش متقابل مروّج این تفکرات قالبی می باشد. پژوهش حاضر تلاش نموده است تا با استفاده از روش تحلیلی، توصیفی به واکاوی کلیشههای جنسیتی موجود در کتاب «زوجة أحمد»، اثر «احسان عبدالقدوس» بپردازد. هدف این جستار ارائه خوانشی ارتباط محور از این متن ادبی و بررسی میزان بهرهگیری این نویسنده برجسته مصری از کلیشههای مربوط به جنسیت برای انتقال اندیشه هایش می باشد. دستاورد حاصل از این تحلیل نشانگر آن است که وی در این داستان تلاش نموده است تا با ساخت شخصیت کلیشه ای از یک زن موفق، نقش های زن و مرد را به صورت انگاره های قالبی به مخاطب القا نماید. این داستان در حقیقت پاسخی به نظریات افراط گونه مکتب فیمینیسم است که تمامی کلیشه های جنسیتی را عامل ظلم به زن و تضییع حقوق او می داند.
- الف: کتب:
- احمدزاده کرمانی، روح الله (1390ش)، بازاندیشی در فرهنگ و رسانه: تهران، چاپار، چاپ اول.
- اسلاملو، نعیمه و زمان وزیری، محمّدحسن (1391ش)، زن ستم تاریخی،ستم برابری: تهران، تلاوت آرامش، چاپ ششم.
- اعزازی، شهلا (1380ش)، تحلیل ساختاری جنسیت: تهران، مرکز چاپ دانشگاه شهید بهشتی، چاپ اول.
- امیرپور، مهناز و بهرامیان، شفیع (1392ش)، مبانی کلّی نظریه های ارتباط جمعی: تهران، جامعه شناسان، چاپ اول.
- خمینی(ره)، روح الله (1384ش)، صحیفه نور: تهران، انتشارات شرکت سهامی چاپخانه وزارت ارشاد اسلامی.
- دفلور، ملوین و دنیس، اورت ای (1383ش)، شناخت ارتباطات جمعی، ترجمه سیروس مرادی: تهران، انتشارات دانشکده صدا و سیما، چاپ اول.
- زیبایی نژاد، محمدرضا (1388ش)، هویت و نقش های جنسیتی: تهران، دفتر مطالعات و تحقیقات زنان، چاپ اول.
- ستوده، هدایت الله (1378ش)، روانشناسی اجتماعی: تهران، آوای نور، چاپ پنجم.
- سفیری، خدیجه و ایمانیان، سارا (1392ش) جامعه شناسی جنسیت: تهران، جامعه شناسان، چاپ دوم.
- عبدالقدوس، احسان (بی تا)، زوجة أحمد: قاهره، اخبار الیوم.
- قائمی امیری، علی (1387ش)، نقش مادر در تربیت: تهران، امیری، چاپ سیزدهم.
- کوئن، بروس (1395ش)، مبانی جامعه شناسی، ترجمه غلام عباس توسلی و رضا فاضل: تهران، سمت، چاپ بیست و هفتم.
- کوبلی، پل (1387ش)، نظریه های ارتباطات، جلد اول، ترجمه شاهو صبّار: تهران، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی، چاپ اول.
- مهدی زاده، سید محمد (1387ش)، رسانه ها و بازنمایی: تهران، دفتر مطالعات و توسعه رسانه ها، چاپ اول.
- میشل، آندره (1376ش)، پیکار با تبعیض جنسی، ترجمه محمد جعفر پوینده: تهران، نگاه، چاپ اول.
- ب: مقالات:
- محسنی، مرتضی و ابوالحسنی، علی و تقَوی، صدیقه (1395ش)، تصویرشناسی بیگانه در شاهنامه با تکیه بر کلیشه پردازی: دوفصلنامه پژوهش های ادبیات تطبیقی، دوره 4، شماره 1.
- معینی فر، حشمت السادات (1388ش)، بازنمایی کلیشه های جنسیتی در رسانه؛ مطالعه موردی صفحه حوادث روزنامه همشهری: فصلنامه تحقیقات فرهنگی، سال دوم، شماره 3.
- ج: سایت ها:
- رجبی، زهره (1389ش)، بازنمایی رسانه ای، سایت مرکز آموزش و پرورش مؤسسه همشهری (www.hamshatraining)، تاریخ مراجعه: 2 تیر 1396.
- سروی زرگر، محمد (1389ش)، نظریه بازنمایی مطالعات فرهنگی، سایت کیانیان (www.kianian.com)، تاریخ مراجعه: 8 تیر 1396.
- ناظم زاده، فاطمه، رسانه و کلیشه های جنسیتی، سایت تبیان (www.tebyan.net) تاریخ مراجعه: 5 تیر 1396.
)